Cảm hứng chủ đạo trong truyện ngắn "Nghèo" của Nam Cao là nỗi khổ cực và bi kịch của những cao người nghèo khổ trong xã hội đồng thời thể hiện lòng cảm thông sâu sắc của tác giả đối với họ. Qua câu chuyện của gia đình Trạch Văn Đoành, Nam Cao khắc họa cảnh sống khó khăn, bế tắc của người lao động nghèo, bị đẩy vào những hoàn cảnh éo le, dù cố gắng nhưng không thoát khỏi nghèo đói. Nam Cao không chỉ phản ánh hiện thực mà còn lên án xã hội phong kiến thối nát khiến con người phải sống chật vật, quẫn bách. Từ đó, tác phẩm gợi lên sựu cảm thông và kêu gọi sự thay đổi số phận những con người bé nhỏ chịu khổ cực