Đáp án:

Giải thích các bước giải:

 Câu 1:

Thể thơ: thất ngôn bát cú đường luật

Dấu hiệu:

-Bài có 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng

-Niêm:

+Câu 1 niêm với câu 8

+Câu 2 niêm với câu 3

+Câu 4 niêm với câu 5

+Câu 6 niêm với câu 7

-Đối:

+Câu 3 đối với câu 4

+Câu 5 đối với câu 6

- Luật: luật vần trắc(tới)

Câu 2:

Các từ tượng hình có trong bài: lom khom,lác đác

Câu 3:

Nội dung chính:Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người nơi đèo Ngang hiện lên vừa đẹp, hoang sơ, vừa gợi một nỗi buồn man mác. Qua đó, tác giả bộc lộ tâm trạng hoài cổ, nỗi nhớ nước, thương nhà da diết cùng cảm giác cô đơn, thầm lặng trong lòng.

Câu 4:

Bài thơ “Qua Đèo Ngang” khắc họa khung cảnh thiên nhiên rộng lớn, vắng vẻ, hoang vu, vắng lặng.

Câu 5:

Nhân vật trữ tình trong bài thơ bộc lộ tâm trạng hoài cổ, nỗi nhớ nước, thương nhà da diết cùng cảm giác cô đơn.

Câu 6:

Các từ lom khom, lác đác thuộc loại từ tính từ.

Tác dụng: giúp miêu tả không gian, khung cảnh đèo Ngang đìu hiu,vắng vẻ càng khiến cho lòng người lữ khác tha hương càng thêm đau xót.

Câu 7:

Khung cảnh đèo Ngang được gợi lên thông qua các chi tiết:

+Bóng xế tà

+Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

+Lom khom dưới núi, tiều vài chú

+Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

Câu 8:

Biện pháp nghệ thuật: điệp từ (chen)

Tác dụng: biện pháp tu từ giúp làm tăng tính gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt và giúp cho câu thơ thêm sinh động, tăng tính nhạc. Qua đó khắc họa khung cảnh nơi đèo Ngang đìu hiu, nghèo nàn,

Câu 9:

Biện pháp tu từ: đảo ngữ

Tác dụng:

+Biện pháp tu từ giúp làm tăng tính gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt và giúp cho câu thơ thêm sinh động, hấp dẫn.

+Qua đó, tác giả đã tái hiện khung cảnh đèo Ngang hoang vắng thưa thớt chỉ lác đác vài căn nhà và âm thanh buồn da diết của con quốc quốc và cái gia gia càng xoáy thêm vào lòng tác giả nỗi nhớ nhà đầy xót xa.

+Từ lời thơ,qua đó bộc lộ tình cảm yêu nước sâu kín, sự nhớ nhà, hoài cổ và đau xót khi phải rời xa quê hương của tác giả.

Câu 10:

-Từ láy tượng hình: lom khom, lác đác 

Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.

Tác dụng: từ láy tượng hình giúp tăng tính gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt và giúp cho bức tranh thơ thêm sinh động, sắc nét. Qua đó, tác giả đã tái hiện khung cảnh đèo Ngang hoang vắng thưa thớt chỉ lác đác vài căn nhà và người ở thì cũng chỉ lom khom vài ba chú tiều. Khung cảnh hoang vắng ấy càng làm cho nỗi nhớ nhà trong lòng tác giả thêm xót xa.

II.Làm văn

           Bà Huyện Thanh Quan là một trong số ít nữ sĩ nổi bật nhất của nền văn học trung đại Việt Nam. Qua Đèo Ngang là tác phẩm xuất sắc không chỉ của riêng bà mà còn của cả nền thơ ca trung đại dân tộc. Bài thơ được sáng tác trong một lần bà đi qua Đèo Ngang để vào kinh đô Huế. Qua ngòi bút tinh tế của nhà thơ, cảnh Đèo Ngang hiện lên vừa thoáng đãng, hùng vĩ, lại vừa heo hút, hoang sơ, thấp thoáng bóng dáng sự sống con người. Đằng sau bức tranh thiên nhiên ấy là tâm trạng nhớ nước, thương nhà, nỗi buồn thầm lặng và cô đơn của tác giả nơi đất khách quê người.

          Bà Huyện Thanh Quan tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sống vào thế kỉ XIX chưa rõ năm sinh năm mất. Quê bà ở làng Nghi Tàm, nay thuộc quận Tây Hồ, Hà Nội. Chồng bà từng làm tri huyện Thanh Quan (thuộc tỉnh Hưng Yên hay là Thái Bình cũ ngày nay) vì vậy người đời quen gọi bà là Bà Huyện Thanh Quan. Bà là một trong những nữ sĩ tài danh hiếm có của văn học trung đại Việt Nam, nổi tiếng với phong cách thơ trang nhã, tinh tế, thể hiện tâm hồn hoài cổ, yêu nước và thương nhà sâu sắc. Hiện nay, thơ bà còn lưu giữ được sáu bài thơ Đường luật, trong đó "Qua Đèo Ngang" là tác phẩm tiêu biểu, thể hiện rõ phong cách nghệ thuật và tâm hồn của bà.

          Tác giả đã khắc hoạ khung cảnh thiên nhiên nơi dèo Ngang trong một buổi chiều tà nhuộm màu hoàng hôn và buồn bã:

               Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
              Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Thời gian "bóng xế tà" gợi lên một buổi chiều tà hiu hắt, gợi nỗi buồn man mác và cảm giác cô đơn trong lòng người lữ khách. Không gian nơi đèo Ngang hiện ra mênh mông, hoang vu với cảnh vật chen chúc, đan xen nhau "cỏ cây chen đá, lá chen hoa"tạo nên một không gian hoang sơ, khô cằn, thiếu vắng bàn tay con người. Nếu buổi chiều là lúc mọi người quây quần bên gia đình, thì nhà thơ lại một mình giữa núi non trùng điệp, đối diện với sự tĩnh lặng và cô quạnh của thiên nhiên. Chính sự đối lập ấy càng làm nổi bật nỗi buồn, nỗi cô đơn thầm lặng của tác giả khi đứng trước không gian bao la, hoang vắng nơi đất khách.

             Giữa không gian rộng lớn ấy, hình ảnh con người hiện lên thật nhạt nhòa:

                    Lom khom dưới núi tiều vài chú,
                    Lác đác bên sông chợ mấy nhà

Hai câu thơ gợi lên khung cảnh chiều tà nơi đèo Ngang với vài bóng dáng con người nhỏ bé  những người tiều phu "lom khom" đang đốn củi, vài ngôi nhà "lác đác" bên sông, thấp thoáng trong hoàng hôn. Nghệ thuật đảo ngữ kết hợp với từ láy "lom khom,lác đác" giúp khắc họa sự thưa thớt, nhỏ nhoi của sự sống giữa thiên nhiên bao la. Các từ chỉ số lượng "vài", "mấy" càng nhấn mạnh cảm giác ít ỏi, hoang sơ, vắng vẻ, cô quạnh. Thiên nhiên đẹp mà vắng lặng, còn con người thì hiện lên nhỏ bé, lẻ loi trước không gian rộng lớn, gợi nỗi buồn man mác và sự cô đơn của thi nhân nơi đất khách quê người.  

             Thiên nhiên càng vắng lặng, tâm trạng nhà thơ càng cô đơn, điều đó được bộc lộ rõ trong hai câu:

                       Nhớ nước, đau lòng con quốc quốc,
                      Thương nhà, mỏi miệng cái gia gia.

Hình ảnh "con quốc quốc", "cái gia gia" không chỉ là hình ảnh thực của hai loài chim (chim cuốc và chim đa đa) mà còn là biểu tượng cho nỗi lòng nhớ thương quê hương, đất nước của thi nhân. Đây cũng là âm thanh duy nhất trong bức tranh thiên nhiên tĩnh mịch, vang lên da diết, khắc khoải giữa buổi chiều tà. Việc sử dụng thủ pháp lấy động tả tĩnh khiến tiếng chim càng làm nổi bật không gian yên ắng, thiếu vắng sự sống con người, đồng thời khơi sâu nỗi buồn nhớ của tác giả.Hai chữ "nhớ nước" gợi nỗi hoài niệm về quá khứ huy hoàng của triều đại cũ, còn "thương nhà" thể hiện nỗi nhớ gia đình, quê hương sâu nặng. Những cảm xúc ấy hòa quyện, làm hiện lên hình ảnh người nữ sĩ cô đơn, hoài niệm, mang trong lòng nỗi nhớ nước thương nhà da diết. Ẩn sau bức tranh phong cảnh là nỗi lòng thầm kín và tâm hồn yêu nước tha thiết của Bà Huyện Thanh Quan.

 Đến hai câu kết:

                       Dừng chân đứng lại trời non nước
                       Một mảnh tình riêng ta với ta

Hai câu thơ đã bộc lộ trực tiếp nỗi niềm cô đơn, khắc khoải của tác giả. Trước không gian bao la, mênh mông của trời, non, nước, con người trở nên nhỏ bé, lẻ loi hơn bao giờ hết. Chỉ bốn chữ "dừng chân nghĩ lại" đã gợi cảm giác bâng khuâng, dừng bước trước thiên nhiên hùng vĩ mà lòng đầy trĩu nặng. Giữa đất trời rộng lớn, thi nhân chỉ có "một mảnh tình riêng"nỗi niềm sâu kín, chỉ có "ta với ta".Nỗi cô đơn ấy không chỉ là cảm xúc cá nhân, mà còn chất chứa nỗi nhớ nước, thương nhà, hoài niệm về quá khứ huy hoàng. 

             Bài thơ "Qua đèo Ngang" không chỉ khắc họa bức tranh thiên nhiên hoang sơ, tĩnh lặng mà còn là tiếng lòng sâu kín đầy tâm trạng của một con người xa quê, mang nặng nỗi buồn hoài cổ. Với bút pháp tả cảnh ngụ tình, Bà Huyện Thanh Quan đã gửi gắm trong từng câu chữ nỗi cô đơn giữa đất khách, niềm thương nhớ quá khứ và tâm sự của một người phụ nữ tài hoa sống trong xã hội phong kiến xưa. Tác phẩm không chỉ thể hiện tài năng nghệ thuật tinh tế của nữ sĩ mà còn chạm đến chiều sâu cảm xúc của người đọc, gợi nên niềm đồng cảm về nỗi buồn nhân thế và những hoài niệm về một thời đã xa.