Bài thơ "Khóc Dương Khuê" không chỉ là một tác phẩm thơ ca đầy cảm xúc mà còn là một phản ánh sâu sắc về bối cảnh văn hóa và xã hội của thời kỳ Nguyễn Khuyến sống. Từ những yếu tố xã hội, văn hóa đến quan niệm về cuộc sống và cái chết, bài thơ chứa đựng những giá trị và đặc trưng nổi bật của thời kỳ phong kiến.

Bài thơ mở ra một bức tranh rõ nét về xã hội phong kiến với những cuộc thi cử, văn chương, và các buổi gặp gỡ giữa những người trí thức. Trong bối cảnh đó, Nguyễn Khuyến và Dương Khuê đều là những trí thức có học vấn cao và phẩm hạnh đáng kính. Những cuộc thi khoa cử, nơi các nhà nho chứng tỏ tài năng và học vấn của mình, không chỉ là sự kiện quan trọng trong đời sống của các trí thức mà còn là cơ hội để họ giao lưu, kết bạn và thảo luận những vấn đề văn học và xã hội. Bài thơ phản ánh sự tôn trọng và tình bạn sâu sắc giữa những nhà nho, qua đó thể hiện giá trị của trí thức trong xã hội phong kiến.

Trong bài thơ, Nguyễn Khuyến sử dụng những hình ảnh như "tiếng suối nghe róc rách" và "rượu ngon cùng nhắp" không chỉ để gợi nhớ về những kỷ niệm cá nhân mà còn để phản ánh những giá trị văn hóa truyền thống của thời kỳ đó. Sự thưởng thức rượu, trò chuyện về văn chương, và các buổi gặp gỡ là những hoạt động văn hóa đặc trưng của tầng lớp trí thức phong kiến. Những hình ảnh này không chỉ mang lại cảm giác gần gũi và quen thuộc mà còn phản ánh sự hòa quyện giữa đời sống cá nhân và các giá trị văn hóa của thời kỳ. Đây là những hoạt động không thể thiếu trong đời sống xã hội của các nhà nho, nơi họ tìm thấy niềm vui, sự thư giãn và sự kết nối với nhau.

Bài thơ không chỉ dừng lại ở việc thể hiện nỗi buồn mất mát mà còn thể hiện một quan niệm sâu sắc về cuộc sống và cái chết trong xã hội phong kiến. Sự ra đi của Dương Khuê được nhìn nhận như một phần không thể tránh khỏi của quy luật tự nhiên và cuộc sống. Nguyễn Khuyến, dù đau lòng, đã chấp nhận sự ra đi của bạn mình với một tâm trạng thanh thản và tôn trọng. Quan niệm này phản ánh sự hòa hợp với quy luật của tự nhiên và triết lý sống của thời kỳ phong kiến, nơi cái chết được xem là một phần không thể thiếu của vòng đời và sự tiếp nối của các thế hệ.

Tác phẩm "Khóc Dương Khuê" không chỉ là một bài thơ về tình bạn và nỗi buồn mà còn là một tài liệu quý giá về những giá trị văn hóa, xã hội và triết lý sống của thời kỳ phong kiến, qua đó cung cấp cái nhìn sâu sắc về thế giới tinh thần và xã hội của Nguyễn Khuyến và thời đại ông.