"Nhà văn là người thư ký trung thành của thời đại." Nhà văn cần quan sát và ghi chép lại những diễn biến thực tế của xã hội, để các tác phẩm trở thành tấm gương phản chiếu hiện thực. Trong đoạn trích "Mua nhà" của Nam Cao, nhân vật "tôi" là một người đàn ông nghèo, sống trong cảnh bần hàn nhưng luôn khát khao có một ngôi nhà khang trang, sạch sẽ để cải thiện cuộc sống. Câu chuyện xoay quanh những suy nghĩ, cảm xúc nội tâm của nhân vật này về sự nghèo khó, về những mối quan hệ bạn bè và sự gượng gạo khi phải đối diện với sự nghèo khó trong xã hội.Nhân vật "tôi" thể hiện sự tự ti, mặc cảm về cảnh sống thiếu thốn của mình, nhất là khi so sánh với bạn bè giàu có. Dù biết rằng bản thân đang khổ sở, nhưng "tôi" vẫn cố gắng giữ hình ảnh và lòng tự trọng bằng cách không để bạn bè biết được hoàn cảnh thực sự của mình. Hình ảnh ngôi nhà ọp ẹp, nền đất ẩm ướt cùng với sự nghèo khó hiện rõ qua từng câu chữ, thể hiện sự bất lực và đau khổ của nhân vật.Điều đáng chú ý là, mặc dù nghèo khổ, "tôi" vẫn không từ bỏ hy vọng về một ngôi nhà mới. "Tôi" đã quyết định vay nợ để mua một ngôi nhà gỗ rẻ, dù biết rằng đó là một quyết định liều lĩnh. Từ đó, nhân vật "tôi" cũng nhận ra sự tàn nhẫn trong cuộc sống, sự bất công trong xã hội và sự ám ảnh của bản thân về việc khắc phục tình cảnh nghèo khó.Qua nhân vật "tôi", Nam Cao khắc họa một cách sâu sắc và thấm thía về số phận con người trong xã hội nghèo đói, với những ước mơ giản dị nhưng khó thực hiện. Dù vậy, nhân vật vẫn tiếp tục sống, chấp nhận số phận và đối mặt với những thử thách trong cuộc đời. Thông điệp nhân sinh trong đoạn trích "Mua nhà" của Nam Cao chủ yếu xoay quanh những khát khao, mong muốn và những bi kịch của con người trong cuộc sống nghèo khó. Từ nhân vật "tôi", tác giả gửi gắm những thông điệp sâu sắc về sự vươn lên trong hoàn cảnh khó khăn, những ước mơ về một cuộc sống tốt đẹp hơn và sự đau khổ vì phải đối diện với nghèo đói.