“Văn học nằm ngoài các định luật của sự băng hoại. Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết.” (Shchedrin). Văn chương tồn tại bất tử với quy luật thời gian để phản ánh con người và cuộc đời, mở ra những chân lí , thông điệp nhân sinh sâu sắc của lẽ đời. Đến với tác phẩm   “Mây trắng còn bay” của nhà văn Bảo Ninh và “ Một người Hà Nội” của nhà văn Nguyễn Khải ta cảm nhận được những triết lí nhân sinh, những cảm nhận sâu sắc về con người và văn hóa Việt Nam.

Nguyễn Văn Siêu đã từng cho rằng : “Văn chương có loại đáng thờ và loại không đáng thờ, loại không đáng thờ là loại chuyên chú ở văn chương, loại đáng thờ là loại chuyên chú ở con người”. Văn chương muôn đời là vậy, hướng về con người và vì con người. Thật vậy, hai tác phẩm mang đến cho bạn đọc cái nhìn sâu sắc về cuộc sống, đặc biệt là qua hai nhân vật  bà cụ và cô Hiền. Bảo Ninh khắc họa những nỗi đau và sự mong manh của con người trong thời đại mới, trong khi Nguyễn Khải tôn vinh sức mạnh và sự bền bỉ của văn hóa truyền thống. Để rồi làm nổi bật vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam, tình mẫu tử thiêng liêng cao quý.

Đọc đoạn trích " Mây trắng còn bay" của Bảo Ninh ta thấy bối cảnh diễn ra trên một chuyến bay, không gian chật chội và đầy áp lực.Hình ảnh bà cụ hiện lên với cuộc sống lam lũ, vất vả; chịu những thương đau và mất mát do chiến tranh Một người phụ nữ với tình yêu thương con, tình mẫu tử đẹp đẽ thiêng liêng.Bà cụ là biểu tượng cho sự yếu đuối và giản dị, đại diện cho lớp người đã sống qua nhiều thăng trầm của lịch sử. Sự ngại ngùng, sợ sệt khi bị người đàn ông thô lỗ quát mắng cho thấy tính cách nhút nhát, dễ tổn thương. Hình ảnh bà cụ còng lưng, hai tay chắp lại không chỉ gợi lên sự đáng thương mà còn thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên. Những cây nhang tỏa hương trong không gian chật hẹp của máy bay không chỉ là một phần của nghi thức mà còn là biểu tượng cho sự kết nối giữa thế hệ, giữa người sống và người đã khuất. Sự mờ ảo của khói nhang gợi lên sự thiêng liêng và tôn kính. Hơn tất cả, tác giả khẳng định tình mẫu tử thiêng liêng cao quý, sự đối lập của quá khứ và hiện tại không làm phai nhòa đi tình yêu người mẹ dành cho người con đã khuất, niềm mong mỏi được đặt chân đến chiến trường nơi con hy sinh. 

Nhà văn Bảo Ninh đã sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh và biểu cảm để khắc họa tâm trạng nhân vật. Giọng điệu vừa chân thật vừa lắng đọng, phản ánh sự nhạy cảm của nhân vật "tôi". Cách dùng từ như "tát vào mặt" khi mô tả tiếng quát của người đàn ông thể hiện rõ ràng sự bức bối và phẫn nộ. Tác phẩm sử dụng hình ảnh mạnh mẽ để tạo nên những biểu tượng sâu sắc. Tình huống truyện chính là" lắt cắt của đời sống", nhà văn đã thành công xây dựng lát cắt hoàn hảo để bộc lộ rõ nét chi tiết đặc sắc, hình ảnh bà mẹ già đầy xúc động, thương cảm.

Trở lại với trang văn " Một người Hà Nội" của Nguyễn Khải, tác giả lấy bối cảnh là một ngôi nhà ở Hà Nội, nơi diễn ra cuộc trò chuyện giữa nhân vật tôi và cô Hiền. Khung cảnh này không chỉ thân quen mà còn gợi nhớ về một Hà Nội truyền thống.Cô Hiền được khắc họa với những phẩm chất mạnh mẽ và quyết đoán. Cô không chỉ là người phụ nữ bình thường mà còn là người giữ gìn văn hóa, có trách nhiệm giáo dục con cái. Sự lựa chọn của cô trong việc kết hôn với một người giáo viên và quyết định ngừng sinh con sau khi có bốn đứa con cho thấy sự thông minh và tính toán. Cô là hiện thân của người Hà Nội có bản lĩnh, sống chân thành và giữ vững quan điểm. Cô Hiền đưa ra quan điểm sống và giáo dục con cái, trong khi nhân vật tôi lại có những nghi ngại về việc áp dụng các giá trị cũ vào thời kỳ mới. Điều này tạo ra một sự giao thoa giữa thế hệ, giữa truyền thống và hiện đại, thể hiện sự đắn đo của con người trong việc gìn giữ bản sắc. Câu nói của cô “Người đàn bà không là nội tướng thì cái gia đình ấy cũng chả ra sao” thể hiện rõ nét quan điểm của người Hà Nội, đề cao vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Trên hết, tác giả khẳng định tình cảm của người mẹ dành cho những đứa con, dù xảy ra biến động thì mẹ vẫn luôn hy vọng con được dạy dỗ nên người. 

Nguyễn Khải sử dụng ngôn ngữ giản dị nhưng sâu sắc, thể hiện được cái hồn của văn hóa Hà Nội. Giọng điệu trong tác phẩm vừa gần gũi, vừa trang trọng, khiến người đọc cảm nhận được sự chân thành và đậm chất nhân văn. Những câu đối thoại sinh động giữa nhân vật tôi và cô Hiền làm nổi bật tính cách và quan điểm của từng nhân vật.

“Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan, nếu nó không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó” (Belinxky) Cảm nhận qua 2 đoạn trích trên, ta cảm nhận được triết lí nhân sinh mà nhà văn muốn gửi gắm.  Cả " Một người Hà Nội" của Nguyễn Khải và " Mây trắng còn bay" của Bảo Ninh 

đều khắc họa nhân vật qua điểm nhìn của nhân vật “tôi”, tạo nên tính chân thực, khách quan, lời kể kết hợp tả, bình, lựa chọn những chi tiết tiêu biểu.Những người phụ nữ hiện lên với những vẻ đẹp đáng quý, đáng trân trọng. Qua đó, khẳng định dù ở thời đại nào thì tình mẫu tử thiêng liêng mãi luôn tỏa sáng, soi chiếu, là ngọn đèn thắp sáng lối đi. Đồng thời tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống và nhân cách của người Hà Nội. Hai tác phẩm vì thế mà chạm đến trái tim người đọc, thổn thức những quy luật nhân sinh, tình mẫu tử cao quý ngàn đời.