Nhà văn Tô Hoài đã từng nói rằng: “ Nhân vật là nơi duy nhất tập trung hết thảy, giải quyết hết thảy trong một sáng tác”. Quả đúng như vậy, nhân vật không chỉ là nơi bộc lộ tư tưởng, chủ đề của tác phẩm mà còn là nơi tập trung các giá trị nghệ thuật của đứa con tinh thần mà nhà văn sáng tạo ra. Ở mỗi tác phẩm văn học, các nhà văn luôn dùng ngòi bút tài năng của mình để thổi hồn vào những nhân vật một cách độc đáo và tinh tế nhất. Và trong tác phẩm " Am cu ly xe" của nhà văn Thanh Tịnh và truyện ngắn " Người ngựa ngựa người" của Nguyễn Công Hoan đã thực sự thành công khi ghi lại dấu ấn đậm nét của mình trong trái tim đọc giả bằng hình tượng nhân vật trong xã hội phong kiến xưa.

Cả hai tác phẩm "Am Cù Lỳ Xe" của Thanh Tịnh và "Người Ngựa - Ngựa Người" của Nguyễn Công Hoan đều là những tác phẩm nổi bật trong văn học Việt Nam, với cách tiếp cận sâu sắc về số phận con người và những bất công trong xã hội. Tuy nhiên, chúng lại có những điểm khác biệt rõ rệt về phong cách sáng tác, thể loại và mục đích nghệ thuật.

Thanh Tịnh (1911–1988) là nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của văn học Việt Nam thời kỳ tiền chiến. Ông được biết đến với lối viết trữ tình, nhẹ nhàng, giàu chất thơ và tính nhân văn sâu sắc. Những tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Tôi đi học, Hận chiến trường, Đi từ giữa mùa sen, để lại dấu ấn đặc biệt trong lòng độc giả. Truyện ngắn "Am cu ly xe" là tác phẩm tiêu biểu của Thanh Tịnh, phản ánh cuộc sống đời thường nhưng giàu cảm xúc và ý nghĩa. Qua câu chuyện về người ông mù lái xe và người cháu nhỏ, tác phẩm làm nổi bật giá trị nhân văn như sự hy sinh, lòng tự trọng, và tình yêu thương. Với lối kể chuyện dung dị và khắc họa tâm lý tinh tế, "Am cu ly xe" là một tác phẩm đặc sắc, góp phần khẳng định tài năng của Thanh Tịnh.

Trong tác phẩm "Am cu ly xe", nhân vật chính – người ông mù lái xe – được xây dựng một cách độc đáo, thể hiện chiều sâu tâm lý và ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Thanh Tịnh đã khéo léo khai thác thế giới nội tâm phức tạp của nhân vật này, từ nỗi đau mất mát trong quá khứ đến khát vọng duy trì giá trị của bản thân trong hiện tại. Dù không thể nhìn thấy, người ông mù vẫn không ngừng cố gắng lao động, vừa để nuôi sống bản thân, vừa để không trở thành gánh nặng cho cháu mình. Tâm lý của ông được khắc họa rõ nét qua những trăn trở, lo lắng nhưng vẫn tràn đầy tình yêu thương. Chi tiết người cháu dùng hòn đá giả làm khách để người ông yên tâm lái xe không chỉ thể hiện sự gắn bó tình cảm giữa hai nhân vật mà còn là minh chứng cho nghị lực và sự tự trọng của người lao động nghèo.

Bên cạnh nhân vật người ông, cậu bé – người cháu – cũng hiện lên như một hình ảnh của tình yêu thương và sự hy sinh thầm lặng. Cậu không chỉ đồng hành với ông trên hành trình khó khăn mà còn dùng sự thông minh và lòng nhân hậu để bảo vệ tâm hồn ông khỏi những tổn thương. Sự quan tâm tinh tế của cậu bé, từ việc tạo niềm tin cho ông bằng “hòn đá làm giả người khách” đến những lời động viên dịu dàng, là biểu hiện sinh động của lòng hiếu thảo và tình người.

Ngoài ra, bức tranh nhân vật trong "Am cu ly xe" còn được Thanh Tịnh hoàn thiện qua các nhân vật phụ, mỗi người đều mang trong mình một câu chuyện riêng, phản ánh sự đa dạng của đời sống. Những nhân vật này không chỉ tô điểm thêm cho bối cảnh mà còn làm nổi bật các giá trị cốt lõi như sự đồng cảm, sẻ chia và nghị lực sống.

Nhân vật chính và các nhân vật phụ không chỉ đơn thuần đại diện cho một lớp người lao động nghèo, mà còn là biểu tượng cho ý chí vươn lên và niềm tin vào cuộc sống. Thanh Tịnh đã khéo léo lồng ghép những tình tiết miêu tả nội tâm và hành động của nhân vật để làm nổi bật giá trị nhân văn sâu sắc. Thông qua hành trình của các nhân vật, độc giả không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn mà còn học hỏi những bài học ý nghĩa về tình yêu thương, sự hy sinh và lòng nhân ái.

Tác phẩm "Am cu ly xe" của Thanh Tịnh không chỉ làm người đọc rung động bởi những tình huống truyện đầy cảm xúc mà còn ở cách xây dựng nhân vật sâu sắc và giàu tính nhân văn. Đây là minh chứng rõ nét cho tài năng kể chuyện tinh tế của Thanh Tịnh, đồng thời góp phần khẳng định giá trị bền vững của tác phẩm trong nền văn học Việt Nam.

Đến với trang văn của Nguyễn Công Hoan- một trong những tên tuổi lớn trong văn học Việt Nam, đặc biệt nổi bật với dòng văn học hiện thực phê phán. Ông được mệnh danh là "ông vua truyện ngắn trào phúng", với khả năng quan sát tinh tế và sự am hiểu sâu sắc về những bất công trong xã hội đương thời. Những tác phẩm của ông không chỉ gây tiếng cười mà còn chứa đựng những suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống, đặc biệt là qua các nhân vật được xây dựng rất đặc sắc và giàu tính chất nhân văn. Bằng ngòi bút sắc bén, ông đã phê phán xã hội phong kiến, thực dân, đồng thời bộc lộ lòng thương cảm đối với số phận của những người nghèo khổ. Các tác phẩm nổi bật của ông bao gồm Kép Tư Bền, Bước đường cùng, Người ngựa - ngựa người, trong đó Người ngựa - ngựa người được xem là một truyện ngắn trào phúng tiêu biểu của Nguyễn Công Hoan, thể hiện rõ nét tài năng và phong cách sáng tác của ông.

Truyện ngắn "Người ngựa - ngựa người" là một tác phẩm đặc sắc không chỉ bởi tiếng cười hài hước mà còn ẩn chứa những góc khuất đau lòng của cuộc sống. Câu chuyện diễn ra vào đêm 30 Tết, khi mọi người đều quay quần bên gia đình, chuẩn bị đón giao thừa, thì anh phu xe, một người lao động nghèo, vẫn phải vất vả đi tìm khách. Hình ảnh anh phu xe "lững thững dắt cái xe không ở đàng ngã tư đầu phố", "đói khách lắm" thể hiện rõ nét cuộc sống khổ cực, thiếu thốn của tầng lớp lao động trong xã hội thời bấy giờ. Dù đã đến giờ khuya của đêm giao thừa, anh vẫn không có khách, và chỉ khi gần như tuyệt vọng, anh mới được một vị khách sang trọng gọi xe. Tuy nhiên, niềm vui của anh nhanh chóng bị tan biến khi vị khách này lại mặc cả giá cước, khiến anh phải chịu thiệt thòi.

Đặc biệt, cái nghèo không chỉ đẩy anh phu xe vào hoàn cảnh khó khăn mà còn khiến anh phải chấp nhận những sự tủi nhục, cay đắng. Vị khách “sang trọng” nhưng lại keo kiệt và chỉ biết lợi dụng sự nghèo khó của người khác đã tạo ra một tình huống đầy mỉa mai và trớ trêu. Cuối cùng, cái kết của truyện – tiếng pháo đón xuân nổ vang trời trong khi anh phu xe vẫn lủi thủi một mình – đã để lại trong lòng người đọc một nỗi buồn xót xa, đồng cảm với số phận của những người nghèo trong xã hội phong kiến. Từ đó, Nguyễn Công Hoan không chỉ lên án xã hội bất công, mà còn khắc họa nỗi đau và sự khốn khổ của những người lao động, những người bị gạt ra ngoài lề xã hội.

Một trong những yếu tố làm nên sự thành công của "Người ngựa - ngựa người" chính là cách Nguyễn Công Hoan khắc họa nhân vật và xây dựng tình huống truyện. Các nhân vật trong truyện đều được miêu tả một cách chân thực, không có sự tô vẽ hay trang điểm. Mỗi nhân vật, dù là anh phu xe hay vị khách sang trọng, đều thể hiện được những mâu thuẫn trong bản chất và hành động của mình. Anh phu xe là hình ảnh tiêu biểu của người lao động nghèo, vất vả, cam chịu, nhưng cũng là nhân vật đầy lòng tự trọng và sức sống. Vị khách dù bề ngoài sang trọng nhưng lại là biểu tượng của sự ích kỷ, bất công. Các nhân vật của Nguyễn Công Hoan luôn mang những nét đối lập sâu sắc, tạo nên sự tương phản mạnh mẽ, qua đó làm nổi bật các vấn đề xã hội mà ông muốn phê phán.

Lối kể chuyện của Nguyễn Công Hoan rất đặc trưng với sự sử dụng biện pháp tương phản, tăng cấp và tình huống gây bất ngờ. Những tình tiết đơn giản nhưng lại ẩn chứa thông điệp sâu sắc, dễ dàng tạo ra sự xúc động mạnh mẽ cho người đọc. Sự kết hợp giữa tiếng cười và sự đau xót khiến tác phẩm vừa có tính chất trào phúng vừa mang tính phê phán gay gắt. Qua đó, Nguyễn Công Hoan đã chỉ trích một xã hội bất công, nơi mà những người lao động nghèo khổ phải chịu đựng những khó khăn, cay đắng, không chỉ về vật chất mà còn về tinh thần.

Tác phẩm "Người ngựa - ngựa người" của Nguyễn Công Hoan không chỉ đơn thuần là một câu chuyện về số phận của một người phu xe nghèo, mà qua đó, tác giả còn phản ánh thực trạng xã hội phong kiến, thực dân với những bất công, tàn nhẫn mà tầng lớp lao động phải gánh chịu. Dù mang đậm tính trào phúng và hài hước, nhưng mỗi tiếng cười trong tác phẩm lại là một sự mỉa mai sâu sắc đối với những bất công trong xã hội. "Người ngựa - ngựa người" là một tác phẩm đậm tính nhân văn, với thông điệp sâu sắc về cuộc sống và số phận của con người.

"Am Cù Lỳ Xe" của Thanh Tịnh tập trung vào sự khám phá nội tâm của nhân vật, đặc biệt là trong mối quan hệ giữa ông lão mù và cậu cháu. Truyện xoay quanh sự hy sinh, tình yêu thương giữa người với người và sự đối diện với khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Thông điệp của tác phẩm mang tính nhân văn sâu sắc, đề cao giá trị con người và lòng nhân ái.Ngược lại, "Người Ngựa - Ngựa Người" của Nguyễn Công Hoan lại đặt trọng tâm vào phê phán xã hội phong kiến, sự áp bức và nghèo khó của tầng lớp lao động. Truyện thông qua những tình huống hài hước, trào phúng để phản ánh những bất công trong xã hội, lên án sự nghèo khổ của người lao động và những người giàu có, quyền lực lợi dụng họ. Thông điệp chính của truyện là lên án sự bóc lột, áp bức và sự thiếu công bằng trong xã hội.

Mặc dù cả hai tác phẩm đều có sự tương đồng về việc phản ánh xã hội và số phận con người, nhưng chúng lại có những cách tiếp cận hoàn toàn khác nhau. "Am Cù Lỳ Xe" mang lại cảm giác ấm áp, chân thật và nhân văn, trong khi "Người Ngựa - Ngựa Người" lại sử dụng tiếng cười để phê phán xã hội, đả kích những vấn đề bất công và nghèo khổ. Cả hai đều có giá trị nghệ thuật sâu sắc, đóng góp lớn vào sự phát triển của văn học Việt Nam, giúp người đọc không chỉ thưởng thức mà còn suy ngẫm về những vấn đề xã hội và con người.