Nhà văn M.Gorki đã từng chiêm nghiệm “ Không có cuộc sống không có thơ” Phải chăng, thơ ca chính là tiếng nói phản ánh cuộc sống, phản ánh số phận con người một cách sâu sắc. Cả hai đoạn trích trong “ Hai lần chết:” của Thạch Lam và “ Dì Hảo” của Nam Cao đều khắc họa cuộc sống cực khổ của con người trong xã hội phong kiến đương thời mục nát. Để từ đó chúng ta có cái nhìn và hiểu hơn về văn học nước nhà giai đoạn bối cảnh xã hội cũ. Tuy cùng phản ánh cuộc sống thống khổ của người nông dân nhưng mỗi tác phẩm lại có cách tiếp cận khác nhau về nội dung, nghệ thuật, thông điệp..
Trong truyện “ Hai lần chết” Thạch Lam kể về sự việc cái chết của người nông dân nghèo khổ, mang trong mình nỗi đau và sự khổ nhục trước khi qua đời. Cái chết của nhân vật Trí không chỉ là cái chết về thể xác mà còn là cái chết về tinh thần-nỗi đau khổ mà xã hội đã đè nén lên con người. Qua đó tác giả thể hiện sự tàn nhẫn của xã hội và sự bất lực của con người trước số phận. Còn trong tác phẩm “ Dì Hảo ” của Nam cao nội dung truyện tập trung xoay quanh nhân vật dì Hảo-một người phụ nữ nghèo khổ sống trong gia đình tồi tàn, bị ghẻ lạnh và ruồng bỏ bởi chính những người thân trong gia đình. Dì Hảo là đại diện cho người phụ nữ hy sinh vì gia đình nhưng không được yêu thương và công nhận. Đó chính là sự bất công, nơi mà giá trị con người bị tha hóa.
Bên cạnh đó việc xây dựng nhân vật giữa 2 nhà văn cũng có sự khác biệt. Thạch lam đã xây dựng nhân vật Trí- hình ảnh của một người nông dân chất phác nhưng cuộc đời bất hạnh. Cuộc đời của nhân vật là chuỗi những bi kịch từ sự nghèo khổ đến cái chết không được ai thương xót. Nhân vật mà nhà văn xây dựng là nhân vật đại diện cho tầng lớp người trong xã hội phong kiến lúc bấy giờ- vấn đề xã hội rộng lớn. Nếu như Thạch Lam xây dựng hình ảnh người nông dân trong xã hội thì nhân vật mà Nam Cao gửi gắm là hình ảnh người phụ nữ trong gia đình. Người phụ nữ đảm đang mang trong mình đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp, với sự hy sinh cao cả cho gia đình nhưng không được công nhận trân trọng mà còn bị ruồng bỏ. Thật đáng thương cho số phận của những con người “ thấp cổ bé họng”, thật căm ghét xã hội đương thời-nơi mà tình người bị tha hóa
Tác phẩm “ Hai lần Chết” Thạch Lam đã sử dụng ngôn ngữ giàu chất thơ, giàu cảm xúc, tạo nên bầu không khí trữ tình. Ông chú trọng khai thác tâm lí nội tâm của nhân thấy được những giằng xé đau đớn trong tâm hồn. Đan xen là sự kết hợp giữa hiện thực và lãng mạn đem đến cho người đọc nhiều khung bậc cảm xúc, để độc giả thấu cảm cùng nhân vật. Ngược lại nhà van Nam Cao lại có phong cách nghệ thuật phê phán mạnh mẽ đi thẳng vào vấn đề nhức nhối trong xã hội. Với việc sử dụng ngôn từ sắc sảo mang giọng điệu châm biếm thể hiện rõ sự tàn nhẫn của cuộc sống. Tác phẩm của Nam Cao không chỉ khắc họa nỗi khổ đau của con người mà còn phê phán các giá trị đạo đức- nơi những con người bị tha hóa đánh mất tính người.
Mỗi tác phẩm là tiếng nói là thông điệp mà thi nhân muốn gửi đến độc giả. Thông qua tác phẩm “ Hai Lần chết” Thạch Lam thể hiện sự xót xa thương cảm với số phận của con người trong xã hội phong kiến. Cái chết là sự giải thoát những nhân vật trong tác phẩm này cái chết chỉ là sự kết thúc còn ẩn chứa sau đó là bi kịch lớn hơn đối với người nông dân. Đối lập với Thạch Lam, Nam Cao chỉ ra sự giả dối và tha hóa trong mối quan hệ gia đình đồng thời phê phán những bất công của xã hội. Qua đó cảm thương cho số phận của người phụ nữ và cao hơn là ngợi ca giá trị phẩm chất ở họ.
Hai tác phẩm đều mang lại những giá trị thông điệp sâu sắc, lật giở từng góc khuất của thời đại, để từ sự mục nát của xã hội ấy thấy rõ hơn lòng người, khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn ở nhân vật. Mỗi tác phẩm mang một màu sắc riêng góp phần làm nổi bật tính đa dạng của văn học Việt Nam giai đoạn đầu thế kỉ 20.