Trong nền văn học Việt Nam, hai đoạn trích "Bí ẩn làn nước" của Nguyễn Tuân và "Sống chết mặc bay" của Phạm Duy Tốn đã khắc họa những hình ảnh, tình huống và tư tưởng khác nhau nhưng lại cùng một mục đích chung là phản ánh hiện thực xã hội. Dù ra đời trong những thời điểm khác nhau, hai tác phẩm này đều có sự liên quan sâu sắc về mặt nội dung và nghệ thuật, đồng thời mang những nét tương đồng và khác biệt đáng chú ý.

    -Nét tương đồng:
Cả hai đoạn trích đều thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến cuộc sống của con người và môi trường thiên nhiên. Trong "Bí ẩn làn nước", Nguyễn Tuân đã miêu tả con sông Đà với một cái nhìn vừa kính trọng vừa sợ hãi, khắc họa dòng nước không chỉ là nguồn sống mà còn là một thế lực vô hình, có sức mạnh phá hủy. Tương tự, "Sống chết mặc bay" của Phạm Duy Tốn cũng tập trung vào hình ảnh dòng sông và lũ lụt, biểu hiện sự tàn phá của thiên nhiên đối với con người. Tuy nhiên, cái nhìn của Phạm Duy Tốn không chỉ dừng lại ở sự hùng vĩ của thiên nhiên mà còn đi sâu vào tình cảnh khốn khổ của người dân trước sức mạnh của thiên nhiên.
Một điểm tương đồng khác là cả hai tác giả đều sử dụng thiên nhiên như một phương tiện để phản ánh sự bất công trong xã hội. Trong "Bí ẩn làn nước", sự dữ dội và nguy hiểm của sông Đà tượng trưng cho những thách thức và khó khăn mà con người phải đối mặt, đồng thời cũng ẩn dụ cho sự khắc nghiệt của cuộc sống. Trong khi đó, "Sống chết mặc bay" lại sử dụng hình ảnh thiên tai để phơi bày sự vô tâm, ích kỷ của giai cấp thống trị trước nỗi khổ của nhân dân. Cả hai đoạn trích đều mang thông điệp sâu sắc về sự bất lực của con người trước thiên nhiên, đồng thời lên án những bất công xã hội.

     -Nét khác biệt:
Mặc dù có nhiều điểm tương đồng, nhưng hai đoạn trích lại thể hiện những khác biệt rõ rệt về cách tiếp cận và phong cách nghệ thuật. "Bí ẩn làn nước" của Nguyễn Tuân nổi bật với bút pháp lãng mạn, sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và đầy chất thơ. Nguyễn Tuân không chỉ miêu tả con sông Đà mà còn truyền tải sự kính sợ và ngưỡng mộ trước sức mạnh của nó. Điều này khác hoàn toàn với cách miêu tả của Phạm Duy Tốn trong "Sống chết mặc bay". Tác phẩm của Phạm Duy Tốn mang đậm tính hiện thực, với lối văn giản dị, trực tiếp, tập trung vào việc phơi bày những khổ đau của người dân và sự thờ ơ, vô trách nhiệm của những kẻ cầm quyền.
Bên cạnh đó, trong khi "Bí ẩn làn nước" mang tính chất khái quát và trừu tượng, tập trung vào sự đối lập giữa con người và thiên nhiên, thì "Sống chết mặc bay" lại đi sâu vào mô tả tình huống cụ thể, nhấn mạnh vào mối quan hệ giữa tầng lớp thống trị và người dân. Phạm Duy Tốn không chỉ miêu tả thiên nhiên mà còn sử dụng nó như một bối cảnh để làm nổi bật sự bất công và vô cảm của xã hội phong kiến.

     -Kết luận: Hai đoạn trích "Bí ẩn làn nước" và "Sống chết mặc bay" tuy có những khác biệt về phong cách nghệ thuật và cách tiếp cận, nhưng đều là những tác phẩm tiêu biểu phản ánh sâu sắc thực trạng xã hội và mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên. Qua đó, cả hai tác giả đều gửi gắm những thông điệp nhân văn sâu sắc, khuyến khích người đọc suy ngẫm về sự bất lực của con người trước thiên nhiên và những bất công trong xã hội. Chính sự tương đồng và khác biệt này đã làm nên giá trị độc đáo cho mỗi tác phẩm, góp phần làm phong phú thêm nền văn học Việt Nam.