Phân tích truyện Cổ tích của Lê Văn Nguyên

Balzac trong tác phẩm Tấn trò đời đã từng khẳng định: “Nhà văn phải là người thư kí trung thành của thời đại”. Qua tác phẩm "Cổ tích", nhà văn Lê Văn Nguyên đã phản ánh hiện thực cuộc sống một cách chân thực, sinh động. Từ đó tác phẩm cũng góp phần thể hiện giá trị nhân văn cao đẹp.

Truyện ngắn Cổ tích của Lê Văn Nguyên là một tác phẩm chứa đựng nhiều giá trị sâu sắc và ý nghĩa nhân văn. Truyện đã chạm đến lòng người đọc không chỉ bởi cốt truyện giản dị mà còn bởi cách tác giả truyền tải những thông điệp về tình yêu thương, lòng nhân hậu và sự kết nối giữa các thế hệ. Tác phẩm khắc họa một bức tranh dung dị về cuộc sống gia đình, qua đó ca ngợi giá trị của những điều giản dị trong cuộc sống đã gắn kết những con người cùng khổ với nhau.

Truyện ngắn "Cổ tích" của Lê Văn Nguyên kể về cuộc đời của một bà cụ kẹo và một người phụ nữ tên Chị Cỏ Bò, cả hai đều có hoàn cảnh cơ cực, khó khăn, đơn độc. Bà cụ sống nhờ gánh kẹo của mình, để nuôi sống được cả ba mẹ con, nhưng rồi khi về già lại phải sống trong cảnh nghèo khó, cô đơn. Tình huống truyện bắt đầu khi bà gặp được chị Cỏ Bò - một người phụ nữ nghèo sống bằng nghề cắt cỏ thuê cũng có số phận khó khăn như mình. Hai người cùng cảnh ngộ tìm thấy nhau nên họ có thể cảm nhận được niềm vui, hạnh phúc, sự an ủi cho hoàn cảnh. Rồi một ngày bà kẹo không qua khỏi, bà trăn trối mang nỗi niềm hy vọng chị có thể sống tốt hơn, vượt qua những thách thức cuộc đời. Dù chỉ là người con nuôi nhưng điều đó đã động viên bà suốt quãng đời còn lại, khâu nhẫn vàng của bà chính là tấm lòng, di sản cuối cùng mà bà kẹo có thể dành tặng chị Cỏ Bò.

Sinh ra từ tâm trí của nhà văn: các nhân vật trong một câu chuyện được “thai nghén” bởi một nhà văn, từ ngoại hình, tuổi tác đến tính cách hay hoàn cảnh. Tác giả dùng chất liệu ngôn ngữ, những từ gợi hình để đắp nặn nên một con người hoàn chỉnh. Khám phá truyện ngắn " Cổ tích" của Lê Văn Nguyên, tác giả đã khắc họa hình tượng hai nhân vật trung tâm là bà cụ kéo và chị cỏ bò. Bà cụ kẹo là hình ảnh tiêu biểu của người già neo đơn, sống lay lắt qua ngày nhờ vào sức lao động ít ỏi. Bà kiếm sống bằng nghề bán những lọ kẹo bột, kẹo vừng rẻ tiền: "Bà cụ xệp dưới gốc cột đèn góc phố ven đô, bày bán những lọ kẹo bột, kẹo vừng... mà nuôi đủ ba mẹ con." Cuộc sống của bà vô cùng bấp bênh, nghèo khổ, phụ thuộc hoàn toàn vào những thứ nhỏ bé, mong manh. Hình ảnh bà cụ lang thang dưới cái nắng hè gay gắt, vai đeo bị cói, chạy vội tìm bóng mát: "Giữa trưa hè nắng đổ lửa, vai đeo bị cói, bà cụ ràng rạc chạy nắng," càng làm nổi bật nỗi khổ đau, bất lực của một kiếp người già nua, bị xã hội bỏ quên. Còn Chị cỏ bò là một người phụ nữ nghèo khổ, sống bằng nghề cắt cỏ thuê để kiếm sống qua ngày. Nghề nghiệp vất vả, bọt bèo của chị bị cướp đi bởi sự thay đổi xã hội: "Chị cắt cỏ thuê cho mấy anh xe bò... Mấy anh chủ nhỏ đua đòi, hùn vốn tậu cái công nông... mất nghề." Cuộc đời chị không chỉ nghèo về vật chất mà còn cô độc về tinh thần. Ngôi nhà của chị được miêu tả là một túp lều thảm thương: "Nhà chị cỏ bò, một túp lều thưng vách cót, phủ mái giấy dầu, đứng tựa chân tòa nhà ba tầng nghễu nghện." Sự đối lập giữa căn nhà của chị và tòa nhà ba tầng là ẩn dụ sâu sắc cho khoảng cách giàu nghèo và sự bất công trong xã hội, càng nhấn mạnh số phận hẩm hiu của người lao động nghèo. Cả  bà cụ kẹo và chị cỏ bò – nằm ở sự đồng cảnh ngộ và tình người ấm áp giữa những số phận bất hạnh trong xã hội. Cả hai đều là những con người nghèo khổ, sống bên lề xã hội, chật vật mưu sinh trong hoàn cảnh khắc nghiệt. Bà cụ kẹo là người già neo đơn, không nơi nương tựa, sống bằng nghề bán kẹo bấp bênh. Chị cỏ bò là người phụ nữ đơn độc, phải vật lộn với nghề cắt cỏ thuê để duy trì cuộc sống. Họ gặp nhau trong hoàn cảnh chung: nghèo đói, cô đơn, và bị xã hội bỏ quên.

Văn học ở bất kì thời đại nào muốn phản ánh hiện thực đời sống đều phải thông qua các hình tượng nhân vật điển hình. Nhà thơ tư duy bằng hình tượng, nhà văn cũng tư duy bằng hình tượng. Thế giới thêm sắc màu, cuộc sống thêm âm điệu bởi những hình tượng nhân vật điển hình độc đáo. Cuộc gặp gỡ giữa bà cụ kẹo và chị cỏ bò là điểm sáng ấm áp trong câu chuyện, làm nổi bật tình người trong nghịch cảnh. Khi gặp bà cụ già yếu, chị cỏ bò đã không ngần ngại sẻ chia nắm cơm ít ỏi của mình: "Chị ới bà lại, bẻ đôi nắm cơm mời ăn." Hành động ấy không chỉ thể hiện sự sẻ chia về vật chất mà còn là sự cứu rỗi về tinh thần, giúp cả hai tìm thấy sự an ủi trong cuộc đời cô đơn. Từ khi bà cụ về sống cùng chị, căn nhà nghèo nàn, tồi tàn bỗng trở nên ấm áp hơn: "Tối xuống, bên ngọn đèn hạt đỗ, nho nhỏ câu nói, tiếng cười." Mối quan hệ mẹ con được xây dựng trên tình thương tự nhiên và chân thành: "Chị quý bà như mẹ, bà thương chị như con," giúp họ vượt qua những khó khăn của cuộc sống.  Hai con người cô đơn tìm thấy nhau trong cảnh ngộ chung." Từ đó, họ trở thành mẹ con nương tựa vào nhau, mang lại hơi ấm tình thân giữa cảnh đời lạnh lẽo: "Chị quý bà như mẹ, bà thương chị như con." .Qua hình ảnh hai con người nghèo khổ biết nương tựa vào nhau, tác giả ngợi ca lòng nhân ái, sự đùm bọc trong hoàn cảnh khốn khó, đồng thời khơi dậy giá trị nhân văn sâu sắc, trở thành ánh sáng hiếm hoi trong bức tranh tối tăm của xã hội.

Nghệ thuật đồng nghĩa với sáng tạo. Nghệ sĩ là kẻ làm công việc “khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có” (Nam Cao). Viết văn là một quá trình khai phá những vỉa quặng của cuộc đời nhưng mỗi thứ kim loại quý hiếm nhà văn tìm thấy lại lấp lánh một sắc màu riêng biệt. Lê Văn Nguyên đã soi vào mảnh đất hiện thực và rồi phát hiện ra tình yêu thương giữa người với người trong hoàn cảnh xã hội tăm tối. Sự hy sinh và tình mẫu tử trong mối quan hệ giữa bà cụ kẹo và chị cỏ bò là một trong những điểm nhấn đầy xúc động của câu chuyện. Trước khi mất, bà cụ đã bộc lộ tình thương sâu sắc dành cho chị qua lời trăn trối nghẹn ngào: "Con ơi, mẹ thương con lắm! Cầu trời con sống sung sướng." Lời dặn dò tưởng chừng đơn giản nhưng lại chứa đựng biết bao tình cảm, nỗi niềm lo lắng của bà dành cho người con nuôi khốn khổ. Bà cụ không chỉ nghĩ đến bản thân mà còn nhắc nhở chị hãy thay áo cho mình trước khi bà ra đi, thể hiện sự hy sinh và lòng tự trọng cuối cùng: "Nhỡ mẹ có đi, con nhớ thay sống áo cho mẹ nhé!".Đặc biệt, hình ảnh nút gút hình cù ấu gói ghém món tiền nhỏ nhoi bà để lại cho chị là chi tiết đầy xúc động, làm nổi bật tình yêu thương và sự hy sinh thầm lặng của bà. Số tiền ít ỏi đó không chỉ là của cải mà bà cụ dành dụm cả đời, mà còn là biểu tượng của tình cảm mẫu tử sâu đậm và niềm hy vọng bà gửi gắm cho tương lai của chị. Hành động ấy cho thấy, dù nghèo khổ, bà vẫn mong muốn mang lại điều tốt đẹp nhất cho người đã cưu mang mình. Tình mẫu tử này không xuất phát từ mối quan hệ huyết thống, mà được xây dựng trên sự yêu thương chân thành và sự đùm bọc trong nghịch cảnh. Chi tiết xúc động ấy đã khắc sâu giá trị nhân văn, khiến người đọc thêm trân trọng sức mạnh của tình người và lòng hy sinh cao cả. Giữa xã hội tăm tối ấy ta vẫn cảm nhận được hơi ấm của tình thương, của tình mẫu tử thiêng liêng cao cả giữa hai con người nương tựa nhau.

Đoạn trích nổi bật với nghệ thuật kể chuyện giản dị, mộc mạc, sử dụng ngôn ngữ gần gũi, giàu chất liệu đời sống để tái hiện chân thực cảnh nghèo khổ. Những chi tiết nhỏ như "nút gút hình cù ấu," "mái giấy dầu," hay "ngọn đèn hạt đỗ" không chỉ khắc họa bối cảnh mà còn làm nổi bật sự mộc mạc, dung dị trong tình cảm của các nhân vật. Bên cạnh đó, tác giả khéo léo tạo dựng sự đối lập giữa cảnh nghèo và lòng nhân ái, giữa "tòa nhà ba tầng" và "túp lều thưng vách cót," qua đó nhấn mạnh mâu thuẫn xã hội sâu sắc nhưng vẫn ngời sáng tình người.

Có thể nói, đoạn trích " Cổ tích" của Lê Văn Nguyên đã ngợi ca tình người, lòng bao dung và sự hy sinh trong nghịch cảnh. Tình thương của bà cụ dành cho chị cỏ bò và sự đùm bọc của chị với bà cụ là minh chứng cho sức mạnh của tình người, vượt lên mọi khó khăn. Qua số phận của hai nhân vật, tác giả không chỉ bày tỏ nỗi xót xa trước những kiếp người bị xã hội bỏ rơi mà còn gửi gắm thông điệp về lòng nhân ái và sự sẻ chia. Đoạn trích không chỉ là bức tranh sống động về những mảnh đời khốn khó mà còn là bài ca nhân văn xúc động, chạm đến chiều sâu tâm hồn người đọc, khiến họ suy ngẫm về ý nghĩa của tình thương và trách nhiệm cộng đồng trong cuộc sống.

Nhà văn là kẻ đã dùng những hình tượng và từ ngữ hoàn chỉnh lạ lùng để cô đặc lại những ý nghĩ, những cảm xúc, những giọt máu và những giọt lệ cay đắng, nóng bóng của thế gian này. Hơn bất kì một nghề nghiệp, tôi yêu nghề văn bởi hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí của tôi và hiện thực cuộc đời dắt tôi đến một chân trời mới, một tâm hồn mới và những điều kì diệu chỉ thấy trong mơ..