“Văn học và đời sống là hai vòng tròn đồng tâm mà tâm điểm của nó chính là con người” (Nguyễn Minh Châu). Văn học phản ánh cuộc sống và trung tâm là con người thông qua hình tượng nhân vật. Chính những hình tượng nghệ thuật độc đáo, có sức phổ quát, mang những ý nghĩa sâu sắc về nhân sinh đã góp phần làm nên nét riêng cho tác phẩm văn học. Người nghệ sĩ thường sáng tạo nên những tượng đài bất hủ về con người bằng cách xây dựng chính hình tượng nhân vật. Nhân vật người tiều phu trong câu chuyện "Đối đáp của người tiều phu núi Na" của Nguyễn Dữ là một hình tượng tiêu biểu cho bậc ẩn sĩ trong văn học trung đại Việt Nam. Qua cách miêu tả và lời đối đáp của tiều phu, tác giả đã khắc họa hình ảnh một con người ẩn dật, thoát tục, với tâm thế cao cả, vượt lên trên những trần tục và danh lợi.  Người tiều phu hiện lên giữa bối cảnh thiên nhiên hoang sơ, tại núi Na - một ngọn núi cao chót vót, hiểm trở, tách biệt hoàn toàn với bụi trần và cuộc sống xô bồ. Sự xuất hiện của ông không chỉ gây ấn tượng mạnh mẽ đối với Hồ Hán Thương mà còn để lại nhiều suy ngẫm về triết lý sống và giá trị nhân sinh. Nơi ở của người tiều phu còn mang ý nghĩa biểu tượng: núi Na, với sự hoang sơ và tĩnh lặng, là nơi phản ánh rõ nhất tâm hồn thanh cao, thoát tục của ông. Đây không chỉ là nơi ông sinh sống mà còn là không gian lý tưởng để ông tìm thấy sự bình yên và tự do. Qua sự lựa chọn sống tại núi Na, Nguyễn Dữ đã xây dựng hình ảnh người tiều phu như một biểu tượng của sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên, thể hiện triết lý "thiên nhân hợp nhất" của Nho giáo. Người tiều phu xuất hiện lần đầu tiên khi Hồ Hán Thương, vua triều Hồ, trong một chuyến săn bắn tại núi Na, vô tình bắt gặp ông. Trong bối cảnh thiên nhiên núi rừng bát ngát, người tiều phu vừa đi vừa hát, lời ca vang vọng giữa chốn núi rừng tĩnh lặng, như một lời tuyên ngôn về lối sống tự tại của ông:"Núi xanh bao bọc quanh nhà/Ruộng đem sắc biếc xa xa vòng ngoài/ Ngựa xe võng lọng mặc ai/ Nước non này chẳng trần ai vướng vào.".Nội dung bài hát gợi lên một cuộc sống an nhiên, hòa mình vào thiên nhiên, hoàn toàn xa cách với những bon chen của thế tục. Trong khi Hồ Hán Thương đại diện cho cuộc sống quyền quý, danh lợi, thì người tiều phu lại thể hiện một triết lý sống đối lập: không màng danh vọng, chỉ tìm niềm vui trong cảnh sắc tự nhiên. Điều này khiến Hán Thương phải trầm trồ, nhận ra rằng đây không phải người thường mà là một bậc ẩn sĩ có trí tuệ và tâm hồn cao cả.  “Nhà thơ tư duy bằng hình tượng” (Biêlinxki). Văn học ở bất kì thời đại nào muốn phản ánh hiện thực đời sống đều phải thông qua các hình tượng nhân vật điển hình. Khi gặp Hán Thương, người tiều phu hiện lên như một biểu tượng của sự thanh cao, thoát tục. Lời ca của ông không chỉ thể hiện sự tự hào với lối sống đơn giản, tự tại mà còn khẳng định lập trường của ông trước những cám dỗ của danh lợi. Ông không hề quan tâm đến "ngựa xe, võng lọng," những biểu tượng của quyền quý chốn quan trường, mà chỉ coi trọng sự tự do, thanh thản trong tâm hồn. Công việc hàng ngày của người tiều phu là đốn củi đổi lấy cá, rượu, không màng đến tiền bạc. Điều này cho thấy ông sống gần gũi với thiên nhiên, tự cung tự cấp, không bị ràng buộc bởi những giá trị vật chất. Ông chính là hiện thân của một triết lý sống cao đẹp, vượt lên trên những ham muốn tầm thường của con người. Khi được quan hầu Trương Công mời về gặp Hán Thương, người tiều phu đã từ chối bằng lời lẽ vừa giản dị, vừa sâu sắc:"Ta là kẻ dật dân trốn đời, ông già lánh bụi; gửi thân nơi lều tranh quán cỏ, tìm sinh nhai trong búa gió rìu trăng… chứ có biết gì đâu ở ngoài kia là triều đại nào, vua quan nào."Qua lời đối đáp này, người tiều phu thể hiện rõ quan điểm sống của mình: ông là một "dật dân trốn đời," tìm đến chốn thâm sơn cùng cốc để tránh xa bụi trần. Lối sống của ông không chỉ phản ánh tâm hồn thanh cao mà còn thể hiện bản lĩnh của một bậc ẩn sĩ không chịu cúi mình trước quyền lực hay cám dỗ. Người tiều phu không coi trọng triều đại hay vua quan, bởi ông đã chọn con đường sống riêng: gắn bó với thiên nhiên, tìm niềm vui trong những điều giản dị. Sự dứt khoát trong cách ông từ chối Trương Công cũng là một minh chứng cho khí phách cao ngạo và lòng tự tôn của một con người không màng danh lợi. Người tiều phu xem cuộc đời mình là sự gắn bó với thiên nhiên: bạn với "hươu nai tôm cá," quẩn quanh với "tuyết nguyệt phong hoa." Ông tự tại trong cảnh "đông kép mà hè đơn, nằm mây mà ngủ khói," không bị chi phối bởi những quy tắc của xã hội bên ngoài. Lối sống của ông không chỉ thể hiện sự thanh thản, tự do mà còn phản ánh triết lý sống "thiên nhân hợp nhất," con người hòa mình với thiên nhiên để tìm thấy hạnh phúc thật sự. Về mặt nghệ thuật, tác phẩm sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh và biểu cảm, lối kể chuyện tự nhiên, đối thoại mang tính chất triết lý, sâu sắc. Hình tượng người tiều phu được xây dựng qua lời kể và hành động, vừa gợi cảm vừa giàu ý nghĩa biểu đạt.  Nguyễn Dữ không chỉ khắc họa một nhân vật điển hình mà còn gửi gắm thông điệp nhân sinh sâu sắc: hạnh phúc thật sự không nằm ở danh lợi hay quyền lực, mà ở sự an nhiên trong tâm hồn. Qua nhân vật này, Nguyễn Dữ ca ngợi lối sống giản dị, hòa mình vào thiên nhiên và nhấn mạnh giá trị của sự tự do, tự tại giữa cuộc đời đầy biến động. Sự xuất hiện của người tiều phu giữa núi rừng hoang sơ là một lời nhắc nhở đầy ý nghĩa về giá trị của một tâm hồn thanh thản, không bị trói buộc bởi những cám dỗ phù phiếm.