PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT TRONG ĐOẠN TRÍCH TÁC PHẨM MIỀN CỎ THƠM CỦA HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG

1) Có lần vào cuối đông, tôi ngồi trong trại viết của Hội Nhà văn ở Quảng Bá và nhìn ra con đê sông Hồng xanh ngun ngút những cỏ kéo dài xuống những cánh đồng vùng Yên Phụ mịt mùng trong màu mưa bụi xám, tôi chợt nhớ đến một câu thơ của Nguyễn Trãi nói về nỗi tâm đắc với cỏ ở Hà Nội: Hoa thường hay héo cỏ thường tươi. Tôi nghiệm ra rằng cái thế thích chí nhất của cỏ chính là những triền đê. Ở đó, cỏ nghiễm nhiên thay thế vai trò của mọi loài hoa trên trái đất. Có lẽ ngày xưa trong một chức quan rỗi việc, Nguyễn Trãi đã có nhiều lần buông lỏng cương ngựa đi dọc triền đê này để ngắm vẻ đẹp của cỏ. Nhưng đã có mấy ai được ngắm thỏa thích màu xanh tươi của cỏ dọc thân đê giống như tôi trong buổi sáng mùa xuân ngày ấy. Vả Hà Nội vẫn là mái phố dài trải ra dưới những cây cao (như cây sấu) với những khách bộ hành đi trên vỉa hè. Nghĩa là còn lại Huế là một cố đô mang linh hồn của cỏ.

(2) Mùa xuân có thể định nghĩa là mùa mà toàn bộ cây nở thành hoa. Những ngọn đồi phía tây nam Huế bừng lên trong hương hoa cỏ, khiến người ta không thể ngồi yên cúi mặt lên trang sách. Hương cỏ tràn vào thành phố, như gần như xa, khiến tôi nghĩ rằng ở đâu đấy trên những sườn đồi, cánh cửa của vườn Địa Đàng đang mở ra, hoặc những nàng tiên đang múa hát dưới những gốc đào nở hoa, với mùi hương bát ngát như thể mùi tóc bay trong những chiều gió. Cỏ mọc ven những con đường trong thành phố, trên đó lưa thưa những chòm cây dại, như cây hoa ngũ sắc cười sặc sỡ dọc đường thơ ấu của tôi. [] Ôi! tôi muốn làm Liệt Tử cưỡi gió mà đi khắp nơi trên thành phố kinh xưa của tôi, thành phố nằm phơi mình giữa non xanh nước biếc, tỏa rộng linh hồn vô ưu thênh thênh trong hương cỏ.

(3) Mùa xuân về, mặt đất công viên sáng bừng lên bởi ngàn vạn bông cỏ tím, mỗi bông cỏ lại ngậm trong lòng một hạt sương mai khiến vào buổi sáng sớm, cỏ ở ven sông Hương lấp lánh như những hạt ngọc. Những cô sinh nữ từng rủ nhau ra đấy ngồi chơi trên vạt cỏ; lâu ngày tâm hồn họ nhiễm phải căn bệnh trầm uất, sinh ra bởi những bụi phấn tím của bông cỏ mùa xuân. Một chút u hoài đã kết tinh trong đôi mắt khiến từ đó họ trở nên dè chừng với những cuộc vui trong đời, và dưới mắt họ, những trò quyến rũ đối với thế nhân tự nhiên nhuốm chút màu ảm đạm của cái mà bà Huyện Thanh Quan khi xưa gọi là hý trường.

(4) Mùa xuân, tự nhiên tôi muốn gác hết mọi việc bận rộn để lên rong chơi trên những đồi cỏ gần vùng mộ Vua. Ở đó tôi có thể nằm ngửa mặt trên cỏ, ngước mắt nhìn chùm hoa lê nở trắng muốt trên cao. Tôi đã tìm đến định sống ở nhiều đô thị bắc nam; ở đó tôi có thể tìm thấy mọi cái cần cho cuộc sống của tôi, chỉ thiếu một cái mà tôi không chịu nổi, là thiên nhiên.

(5) Mùa hạ, trong những khu vườn Huế, khí đất xông lên hùng mạnh, cỏ mọc xanh lạ thường. Trái cây sắp chín nằm chờ trên cành, và khắp đây đó trong vùng Kim Long, khói đốt cỏ tỏa ra mịt mùng xanh mờ một vùng ven sông. Trên một chiếc bình phong cổ khuất trong cây lá của một khu sân vắng vẻ còn dấu chạm lỗ chỗ của một câu đối nói đến những bầy chim nhạn thường về đậu kêu om sòm trên bãi sông Hương trước mặt nhà. Tôi lớn lên không hề thấy bóng chim nhạn ven sông này. Chắc cũng giống như lũ côn trùng kia, chúng đã di trú về một vùng đất nào yên tĩnh hơn. Nhưng liệu có nơi nào gọi là yên tĩnh hơn trên hành tinh này. Hình như càng ngày nó càng trở nên ồn ào hơn xưa; và đó cũng là lỗi của chúng ta đã tước đoạt quyền yên tĩnh của thế hệ trẻ ngày mai. Mùa thu trời trở gió heo may lành lạnh làm người ta tự nhiên thấy nhớ nhung một quê hương nào không biết. Vào mùa này, các văn nhân thường mở hội leo núi, mang theo túi thơ bầu rượu lên các đỉnh núi cao mừng tiết Trùng Cửu. Núi đó có thể là núi Ngự Bình, núi Kim Phụng hoặc những rừng thông vùng đồi Thiên An, và văn nhân có thể là Bà Huyện Thanh Quan, Tuy Lý Vương, Hàn Mặc Tử. Những văn nhân ngồi uống rượu trên đầu núi, nghe tiếng chuông chùa thánh thót trên thành phố dầm mình trong sương khói; đi thăm núi trở về, băng qua sườn đồi, vó ngựa còn thơm nồng hương cỏ, gọi lũ bướm bay theo. Thơ Tuy Lý Vương nói: Minh triêu sất mã sơn đầu quá Ngọa thính tùng thanh ức ngã sầu

[]

$#$ Đôi nét về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường

$-$ Là nhà văn trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. 

$-$ Ông từng sáng tác thơ, viết bút kí nhưng nổi bật hơn cả vẫn là những bài kí về sông Hương, xứ Huế

$-$ Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí,.. Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa

$#$ Đôi nét về tác phẩm "Miền cỏ thơm" 

$-$ Không chỉ là tác phẩm văn học nổi tiếng mà còn là một cống hiến quý giá cho nền văn chương dân tộc

$-$ Tác phẩm miêu tả bức tranh về cuộc sống và thiên nhiên và là một dấu ấn sâu đậm về tình yêu và tôn trọng đối với môi trường và cuộc sống của con người.

$#$ Nội dung

$-$ Đoạn đầu tác giả mô tả về kí ức của tác giả khi ngồi trong trại viết của Hội nhà văn ở Quảng Bá và nhìn ra con đê sông Hồng xanh ngun ngút những cỏ kéo dài xuống những cánh đồng vùng Yên Phụ. Lúc ấy, tác giả nhớ về câu thơ của Nguyễn Trãi và nghiệm ra rằng "còn lại Huế là một cố đô mang linh hồn của cỏ". Với việc mô tả Hà Nội là "mái phố dài trải ra dưới những cây cao như cây sấu với những khách bộ hành đi trên vỉa hè" đã càng làm tôn lên vẻ đẹp của cỏ cây nơi xứ Huế

$-$ Đoạn văn tiếp theo, Hoàng Phủ Ngọc Tường bắt đầu mô tả về sức sống của mùa xuân qua hình ảnh những ngọn đồi bừng lên trong hương hoa cỏ ở phía tây nam Huế. Bằng những từ ngữ như "bừng lên" và "hương hoa cỏ," tác giả tạo ra một bức tranh sống động và sôi động về sức sống của mùa xuân. Qua đó, ông đã truyền đạt một cảm xúc phấn khích và hân hoan đối với mùa xuân, như là một thời điểm đầy hy vọng và kỳ diệu.Không chỉ dừng lại ở đó, tác giả tiếp tục sử dụng hình ảnh tượng trưng nhưng đầy lãng mạn để mô tả về sự phong phú và huyền bí của mùa xuân: "Hương cỏ tràn vào thành phố, như gần như xa, khiến tôi nghĩ rằng ở đâu đấy trên những sườn đồi, cánh cửa của vườn Địa Đàng đang mở ra..."

$\Longrightarrow$ Tác giả đã gợi lên sự phấn khích và kích thích sự tưởng tượng của độc giả, đưa người đọc vào thế giới mộng mơ của mùa xuân.

$-$ Đoạn văn thứ $(3)$ là bức tranh mùa xuân qua cái nhìn của tác giả. Mùa xuân về với hàng vạn bông cỏ tím, mỗi bông cỏ lại ngậm một hạt sương mai,... Hơn thế nữa là hình ảnh những cô nữ sinh ngồi chơi trên vạt cỏ. Lâu dần, đôi mắt của những cô nữ sinh ấy cũng nhuốm chút gì ảm dạm như cái mà bà Huyện Thanh Quan khi xưa gọi là hý trường

$-$ Mùa xuân đến khiến tác giả tự nhiên muốn gác lại mọi việc để rong chơi trên những đồi cỏ. Tác giả đã sống ở nhiều đô thị nhưng lại thấy không bằng ở Huế vì không có thiên nhiên

$\Longrightarrow$ Cho thấy tình yêu thiên nhiên của tác giả

$-$ Vẻ đẹp của Huế không chỉ có mùa xuân mà còn là mùa hè. Nhìn ra khung cảnh huyền diệu của mùa hạ ở Huế qua lời mô tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường, người đọc sẽ cảm nhận được ngay bức tranh tự nhiên đầy xinh đẹp của Huế. Điều này được thể hiện qua những hình ảnh đầy màu sắc và sức sống: "Trong những khu vườn Huế, khí đất xông lên hùng mạnh, cỏ mọc xanh lạ thường." Những từ ngữ như "hùng mạnh" và "xanh lạ thường" không chỉ là một mô tả đơn thuần mà còn là một cảm xúc mê đắm và kích thích, như là một lời ca tụng cho vẻ đẹp không gì sánh bằng của mùa hạ ở Huế. Tuy nhiên, dưới lớp vẻ đẹp rực rỡ đó là một lời nhắc nhở sâu sắc về sự thay đổi và mất mát trong môi trường: "Nhưng liệu có nơi nào gọi là 'yên tĩnh hơn' trên hành tinh này. Hình như càng ngày nó càng trở nên ồn ào hơn xưa; và đó cũng là lỗi của chúng ta đã tước đoạt 'quyền yên tĩnh' của thế hệ trẻ ngày mai." 

$\Longrightarrow$ Tác giả đã tạo ra một cảm giác của sự lo lắng và bất mãn về tương lai, mà còn gợi lên một trách nhiệm sâu sắc của con người trong việc bảo vệ và tôn trọng môi trường tự nhiên.

$-$ Những dòng cuối cùng của đoạn văn thứ $(5)$ là mùa thu ở Huế. Từng từ ngữ "trở gió," "heo may" và "lành lạnh" như là một âm nhạc nhẹ nhàng, khơi dậy trong tâm hồn ta những kỷ niệm buồn vui của mùa thu trước kia. Những câu văn ấy tiếp tục đưa người đọc vào chuyến hành trình của các văn nhân tạo ra một bức tranh mùa thu sống động và cũng thể hiện tình yêu, sự tôn trọng của họ với quê hương

$+$ Cuối cùng, tác giả trích câu thơ của Tuy Lý Vương để thể hiện nỗi nhớ về những kỉ niệm và cảm xúc về quê hương

$#$ Nghệ thuật

$-$ Bút pháp trữ tình – tự sự – bình luận đan xen: Kể về những trải nghiệm của chính tác giả để từ đó rút ra những suy ngẫm, triết lý

$\Longrightarrow$ Tạo chiều sâu cho tác phẩm

$-$ Ngôn ngữ giàu chất thơ (các biện pháp tu từ được sử dụng linh hoạt)

$-$ Sử dụng linh hoạt các phép liên tưởng, liên hệ: Tới câu thơ của Nguyễn Trãi và Tuy Lý Vương

$-$ Giọng văn sâu lắng, nhẹ nhàng, đậm chất suy tư

@LP