Đáp án`+`Giải thích các bước giải:

     "Thời gian hủy hoại lâu đài nhưng lại làm giàu những vần thơ". Văn học nghệ thuật muôn đời vẫn thế! Chiếc lá có thể vì thời gian mà héo úa, con chim nọ có thể chết trong bụi mận gai. Nhưng sự trường tồn của những giá trị nhân đạo trong văn chương luôn được giàu lên bởi những vấn đề nhân sinh sâu sắc. Phải chăng,văn chương chính là "mảnh đất màu mỡ" để nhà thơ Y Phương phát huy tất cả những giá trị "nhân đạo từ trong cốt tủy" của mình,mà thời gian chính là phép thử không thể "băng hoại" tác phẩm "Nói với con" của người cầm bút tài hoa này.Bài thơ là tình yêu, niềm tự hào của người cha với quê hương và cũng là lời nhắc nhở con phải giữ gìn những phẩm chất - truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Đặc biệt là lời cha nói với con về phẩm chất - truyền thống tốt đẹp của người đồng mình và lời dặn dò của người cha được thể hiện qua `17` câu thơ cuối.

                                "Người đồng mình thương lắm con ơi
                                 Cao đo nỗi buồn
                                 Xa nuôi chí lớn
                                 Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
                                 Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
                                 Sống trong thung không chê thung nghèo đói
                                 Sống như sông như suối
                                 Lên thác xuống ghềnh
                                 Không lo cực nhọc
                                 Người đồng mình thô sơ da thịt
                                 Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
                                 Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
                                 Còn quê hương thì làm phong tục
                                 Con ơi tuy thô sơ da thịt
                                 Lên đường
                                 Không bao giờ nhỏ bé được
                                 Nghe con."

     Trong "gánh sách" của nhà thơ Y Phương, "Nói với con" là một tác phẩm thực sự giàu giá trị. Bài thơ ra đời năm 1980 - khi con gái ông vừa tròn 1 tuổi cũng là lúc ông chuyển công tác từ Cao Bằng về Hà Nội. Với tâm hồn giàu cảm xúc và một trái tim đầy nhiệt huyết,Y Phương đã viết lên bài thơ "Nói với con" để ghi lại những khoảnh khắc dâng trào cảm xúc. Nếu như `11` câu thơ đầu người cha nói với con về cuội nguồn sinh dưỡng để cho con lớn khôn,thì đến đây người cha nói với con về phẩm chất - truyền thống tốt đẹp của người đồng mình và lời dặn dò của người cha được thể hiện qua `17` câu thơ cuối của bài thơ.

    Mở đầu đoạn thơ,nhà thơ đã cho chúng ta thấy người đồng mình không chỉ là những con người tài hoa trong cuộc sống lao động mà còn là những con người biết lo toan,giàu ý chí và nghị lực:

                                 "Người đồng mình thương lắm con ơi

                                  Cao đo nỗi buồn

                                  Xa nuôi chí lớn"

Nếu như ở những câu thơ trên là "yêu lắm con ơi", yêu cuộc sống lao động vui tươi,bình dị, yêu bản làng thơ mộng, yêu tấm lòng chân thật nghĩa tình. Thì đến đây người cha lại nói "thương lắm con ơi" bởi sau chữ thương là những gian nan,vất vả của con người quê hương. Người cha đã bộc lộ tình cảm yêu thương trân thành với những gian truân, thử thách mà người đồng mình đã phải trải qua. Bằng cách tư duy của người miền núi, Y Phương đã lấy cái cao vời vợi của trời để đo nỗi buồn, lấy cái xa của đất để đo ý chí con người. Sự sắp xếp của các từ "cao" và "xa" trong sự tăng tiến nhà thơ đã cho chúng ta thấy, khó khăn,thử thách càng lớn thì ý chí,quyết tâm của con người càng mạnh mẽ. Cuộc sống của người đồng mình vẫn còn nhiều những nỗi buồn, còn bộn bề những thiếu thốn, khó khăn. Xong họ vẫn vượt qua tất cả bởi họ có ý chí,nghị lực. Họ tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc.

      Tiếp đến,nhà thơ đã cho chúng ta thấy người đồng mình tuy sống trong gian nan,nghèo khó nhưng vẫn thủy chung gắn bó với quê hương, cội nguồn.

                                 "Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

                                   Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

                                   Sống trong thung không chê thung nghèo đói"

Phép liệt kê và hình ảnh ẩn dụ "đá gập ghềnh"; "thung nghèo đói" đã gợi lên cuộc sống khó khăn, nghèo đói của người đồng mình. Điệp ngữ "Sống .... không chê" và điệp cấu trúc câu cùng với những hình ảnh đối xứng đã nhấn mạnh người đồng mình thiếu thốn về vật chất những họ không thiếu ý chí,quyết tâm. Người đồng mình chấp nhận thủy chung, gắn bó với quê hương, cội nguồn. Dẫu quê hương có nghèo đói,vất vả,khó khăn, họ hiểu một điều chính trong đói nghèo lam lũ, quê hương đã chắt chiu nuôi dưỡng tâm hồn họ. Từ đó người cha mong muốn con sống thủy chung, nghĩa tình với quê hương dẫu quê hương vẫn còn nhiều khó khăn,vất vả.

     Bên cạnh đó,từ ý chí vươn lên ta còn bắt gặp ở người đồng mình một lối sống mạnh mẽ,lạc quan, vượt qua mọi thách ghềnh:

                                 "Sống như sông như suối

                                   Lên thác xuống ghềnh

                                   Không lo cực nhọc"

Câu thơ "Sống như sông như suối" sử dụng từ so sánh mộc mạc,giản dị, theo cách nói của người miền núi là người sáng nên tính cách thoáng đãng, mạnh mẽ,tự tin, lạc quan của những con người miền núi.Gian khó là thế nhưng họ vẫn tràn đầy sinh lực,tâm hồn lãng mạn, thoáng đãng như hình ảnh đại ngàn sông núi.Tình cảm của họ trong trẻo, dạt dào như dòng suối,con sông trước niềm tin yêu cuộc sống,tin yêu con người. Ở đây chúng ta cũng có thể hiểu đời người cũng sống như dòng chảy của dòng sông có đoạn ào ào thác đổ,có đoạn sục sôi lũ rừng, có đoạn êm ả đồng bằng nhưng cuối cùng dòng sông ấy chảy về cái mênh mông của biển cả. Đó là quy luật muôn đời tự nhiên của con người. Con người hãy cứ như dòng sông biết chấp nhận tất cả những thác ghềnh, biết vượt qua những khó khăn,trắc trở của cuộc đời đi đến niềm vui,hạnh phúc. Bên cạnh hình ảnh so sánh,nhà thơ còn sử dụng thành ngữ "lên thách xuống ghềnh" nhằm nhấn mạnh những khó khăn,thử thách mà người đồng mình đã trải qua.Dù cuộc sống có khó khăn đến đâu cũng không lo cực nhọc, họ tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc, nghèo đói rồi sẽ dần xua tan. Đây là một niềm tin chứa đầy tinh thần nhân văn trong cách sống của người miền núi,Y Phương đã đem đến cho chúng ta một bài học sâu sắc: Sống phải có niềm tin, ý chí. Từ đó người cha khuyên con sống một cuộc sống rộng mở, thoáng đãng không thụ động trước cuộc sống hiện tại mà phải luôn hương tới tương lai.

     Không những vậy, nhà thơ còn cho chúng ta thấy người đồng mình tuy vẻ bề ngoài nhỏ bé,mộc mạc,thô sơ nhưng ẩn chứa bên trong một ý chí tự lập,tự cường và tinh thần tự tôn dân tộc đáng khâm phục.

                                 "Người đồng mình thô sơ da thịt

                                  Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

                                  Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương

                                  Còn quê hương thì làm phong tục"

Câu thơ đã cho chúng ta hiểu sâu sắc hơn về vẻ đẹp của người đồng mình. Nghệ thuật đối lập - tương phản giữa hình thức bên ngoài và giá trị tinh thần bên trong. Vẻ "thô sơ da thịt" diễn tả giản dị,mộc mạc,chân chất của người đồng mình nhưng họ không hề nhỏ bé về tâm hồn mà giàu lòng tự trọng,giàu ý chí,niềm tin,nghị lực,khát khao xây dựng quê hương. Chính những con người như vậy đã tự đục đá kê cao quê hương "Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương". Câu thơ vừa mang nghĩa tả thực chỉ truyền thống làm nhà xây cho cao của người miền núi,vừa mang ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc về cuộc sống lao động bền bỉ,nhẫn lại của người đồng mình.Bằng đôi bàn tay khéo léo và khối óc sáng tạo họ đã tự xây đắp lên những vẻ đẹp văn hóa riêng của quê hương và coi đó là lẽ sống. Câu thơ mở ra những liên tưởng sâu sắc về phong tục tập quán, vẻ đẹp văn hóa truyền thống của quê hương. Chính là cơ sở, nền tảng nâng bước chân mỗi người vững bước trên đường đời. Bằng lời thơ giản dị,giọng điệu cứng cỏi, giàu nhạc điệu,những dòng thơ lay động,thấm thía và có sức truyền cảm mạnh mẽ, câu thơ đã khơi dậy cho chúng ta tinh thần tự tôn dân tộc,ý thức bảo vệ cội nguồn, giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của người đồng mình.

     Khép lại đoạn thơ là lời nhắn nhủ trìu mến với biết bao niềm tin, hy vọng của người cha vào đứa con yêu.

                                 "Con ơi tuy thô sơ da thịt

                                  Lên đường

                                  Không bao giờ nhỏ bé được

                                  Nghe con."

Ý thơ "tuy thô sơ da thịt" và "không bao giờ nhỏ bé" được lặp lại khiến lời thơ trở nên da diết, khắc dây trong lòng con về những phẩm chất tốt đẹp của người đồng mình. Hai tiếng "lên đường" cho thấy đứa con đã khôn lớn để bước vào một trang đời mới trong hành trang của người con mang theo khi lên đường. Có một thứ quý giá hơn mọi thứ trên đời đó là ý chí,nghị lực và truyền thống của quê hương.Con có thể thô sơ, mộc mạc với manh áo chàm nhưng không nhỏ bé về khí phách,con không bao giờ được bằng lòng với cuộc sống bo hẹp, tầm thường mà phải biết trân trọng,giữ gìn và phát huy những truyền thống của quê hương,ngẩng cao đầu vượt qua chông gai,thử thách để tự tin khi bước vào đời. Lời dặn của cha mộc mạc dễ hiểu,thấm thía,ẩn chứa niềm hy vọng lớn lao của cha rằng con sẽ tiếp tục vững bước trên đường đời,tiếp nối truyển thống và làm vẻ vang quê hương. Tiếng "nghe con" lắng đọng bao cảm xúc,ẩn chứa tình thương vô bờ bến của cha dành cho con.Câu thơ chắc gọn như một mệnh lệnh, đừng chối bỏ cội nguồn,hãy khắc sâu tình cảm và phát huy truyền thống của dân tộc người cha nói với con chính là nói với chính mình những ai đang bước đi trên đường đời. 

    Đoạn thơ như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt hành trình sáng tác thơ ca của Y Phương,bởi trong đó ta bắt gặp được lời cha nói với con về phẩm chất - truyền thống tốt đẹp của người đồng mình và lời dặn dò của người cha. Có rất nhiều bài thơ dặn dò con,nổi bật nhất trong số đó là bài "Dặn con" của nhà thơ Trần Nhuận Minh đã viết:

                             "Chẳng ai muốn làm hành khất
                             Tội trời đày ở nhân gian
                             Con không được cười giễu họ
                             Dù họ hôi hám úa tàn."
Mỗi một tác phẩm đều có nét đẹp riêng nhưng chỉ khi ta đến với bài thơ "Nói với con" của Y Phương thì mới thấy lòng mình được khai sáng.

     Đoạn thơ hay là do bàn tay tài hoa và khối óc sáng tạo của người nghệ sĩ và Y Phương là một nghệ sĩ ngôn từ điêu luyện bởi ông đã sử dụng thành công thể thơ tự do cùng với biện pháp tu từ nhân hóa,đối lập - tương phản;liệt kê; ẩn dụ cùng với lời thơ giản dị để tạo nên sự thành công cho đoạn thơ. Chính vì vậy mà đoạn thơ hay là "hay cả hồn lẫn xác".

     Một cốt truyện khô khan,một hồn thơ tẻ nhạt liệu có thể vượt qua được sự băng hoại của thời gian? Bởi thời gian làm biến tan mọi thứ nhưng những gì gọi là nghệ thuật đích thực sẽ trường tồn cùng năm tháng. "Nói với con" của Y Phương là một tác phẩm giàu giá trị nghệ thuật như thế.Bài thơ là tình yêu, niềm tự hào của người cha với quê hương và cũng là lời nhắc nhở con phải giữ gìn những phẩm chất - truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Đặc biệt là lời cha nói với con về phẩm chất - truyền thống tốt đẹp của người đồng mình và lời dặn dò của người cha. Chính vì vậy đây là đoạn thơ hay và đặc sắc. Dù ở quá khứ,hiện tại hay tương lai, tác phẩm "Nói với con" vẫn mang một sức mạnh trường tồn theo năm tháng. Thật đúng với nhận định "văn học nằm ngoài sự băng hoại của thời gian,một mình nó không chấp nhận quy luật của cái chết". Dù năm tháng có trôi qua nhưng mỗi lần đọc lại những vần thơ của Y Phương lòng ta lại cảm thấy thấm thía biết bao những lời dặn dò của người cha nói với con.

`@`duong612009