LẠI THƯ TRẢ LỜI PHƯƠNG CHÍNH (Phương Chính gửi thư cho ta, cho nên có thư đáp lại) Phàm mưu việc lớn phải lấy nhân nghĩa làm gốc, nên công to phải lấy nhân nghĩa làm đầu. Chỉ nhân nghĩa có gồm đủ thì công việc mới xong xuôi. Nước mày nhân dịp họ Hồ lỗi đạo, mượn tiếng điếu dân phạt tội(1), kỳ thực làm việc bạo tàn, lấn cướp đất nước ta, bóc lột nhân dân ta, thuế nặng hình phiền, vơ vét của quý, dân mọn xóm làng không được sống yên. Nhân nghĩa mà lại thế ư? Nay ở nước mày, dân oán thần giận, kế tiếp đại tang(2), thế mà đã không biết tự xét lỗi mình, lại còn cùng binh độc vũ(3), cam lòng xâm lược phương xa, khiến cho sĩ tốt phơi thây, nhân dân lầm bụi. Ta e mối lo của họ Quý không phải ở nước Chuyên-du, mà ở trong tiêu tường(4) vậy. (TríchQuân trung từ mệnh tập rút từ Nguyễn Trãi toàn tập, nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, 1976) Chú thích: (1) Điếu dân phạt tội nghĩa là thương dân sống khổ mà đánh kẻ có tội để cứu dân. Nhà Minh giả danh đánh kẻ thoán nghịch là họ Hộ (cha con Hồ Quý Ly), phù lập hộ Trần, mà đem quân sang chiếm nước ta (2) Đại tang, theo tục là chỉ tang cha mẹ, nhưng lời chú ở sách Chu lễ thì đại tang là tang nhà vua, hoàng hậu và thế tử. Kế tiếp đại tang ở đây là nói tang vu Minh; tháng 8 năm 1424 Minh Thành-tổ chết, thái tử là Cao Xý lên nối ngôi tức vua Minh Nhân-tông; tháng 7 năm 1425 Minh Nhân-tông lại chết, thái tử là Chiêm Cơ lên nối ngôi tức vua Minh Tuyên-tông. (3) Cùng binh độc vũ: sính dùng vũ lục, đánh nhau không thôi. (4) Tiêu tường: tiêu là nghiêm kính, tường là cái bình phong xây ở bên trong cổng. Theo lễ xưa, vua tôi tiếp kiến nhau, đến chỗ bình phòng thì càng nghiêm kính, vì thế mới gọi là tiêu tường. Thường dùng tiêu tường chỉ bên trong. Sách Luận ngữ, Khổng tử có nói: Ngô khủng Quý tôn chi ưu, bất tại Chuyên- du, nhi tại tiêu tường chi nội dã (Ta e mối lo của họ Quý tôn không ở nước Chuyên-du, mà ở nơi tiêu tường vậy). Ý nói mối lo không ở bên ngoài mà lại ở bên trong. Câu 1. Theo Nguyễn Trãi, cái gốc của việc lớn, công to là: Câu 2. Hoàn cảnh nước ta lúc đó được nhắc đến trong văn bản trên: Câu 3. Tội ác mà giặc Minh gây lên cho nhân dân ta: Câu 4. Bọn giặc Minh đã phải chuốc những tổn hại gì khi xâm lược nước ta: Câu 5. Nhân nghĩa trong quan niệm của Nguyễn Trãi: Câu 6. Câu nào sau đây mô tả đúng nhất tội ác của giặc Minh: Câu 7. Vị trí của câu hỏi tu từ: Nhân nghĩa mà lại thế ư? Câu 8. Mục đích của Nguyễn Trãi khi đặt câu hỏi tu từ là gì? Câu 9. Xác định hệ thống lí lẽ mà Nguyễn Trãi đưa ra để lập luận trong văn bản. Câu 10. Nhận xét về nghệ thuật văn chính luận Nguyễn Trãi.