Phân tích bài thơ trào phúng: " Hỏi thăm quan tuần bị mất cướp " phân tích theo từng câu chỉ ra tiếng cười trào phúng và nghệ thuật đc sử dụng trong câu thơ

Trong kho tàng văn học Việt Nam, tên tuổi của thi nhân Nguyễn Khuyến đã trở nên bất hủ, đánh dấu một góc quan trọng trong kho tàng văn chương Trung đại. Nguyễn Khuyến đã có biết bao nhiêu tác phẩm rất xuất sắc, gây ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả từ cổ chí kim tới nay. Những tác phẩm ấy có thể kể đến như “Bạn đến chơi nhà”, “Tiến sĩ giấy”,... Thế nhưng, cũng có một tác phẩm đặc biệt không kém đó là “ Hỏi thăm quan Tuần bị cướp”.

Nguyễn Khuyến là người sinh ra và lớn lên trong cảnh làng quê Việt Nam, ông đã nỗ lực dành cuộc đời và tài năng của mình để chạm khắc những cảm xúc tốc độ và tình cảm chân thật trong thơ ca. Bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp" của Nguyễn Khuyến là một bài thơ trào phúng, mang tính chất châm biếm và mỉa mai. Bài thơ này đề cập đến hai vấn đề chính là hành vi cướp của kẻ cướp và thói xấu xa của quan tuần giàu có kếch sù.Bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp" của Nguyễn Khuyến là một tác phẩm trào phúng đặc sắc, thể hiện sâu sắc tài năng châm biếm và nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ tinh tế của tác giả. Thông qua hình ảnh quan tuần – đại diện cho tầng lớp quyền quý, giàu có nhưng bất lực, Nguyễn Khuyến đã tạo nên một tiếng cười trào phúng đầy sâu cay, vừa phê phán kẻ cướp, vừa chế giễu thói xấu của chính nhân vật quan tuần.

Trước hết, giọng điệu mỉa mai – châm biếm trong bài thơ được thể hiện rõ nét khi tác giả miêu tả tình cảnh éo le của quan tuần. Quan tuần, vốn giàu có và quyền uy, nay bị kẻ cướp lôi ra giữa đồng, đánh đến mức "sầy da trán". Từ cách chọn ngôn từ nhẹ nhàng như “khẽ sầy da trán” để miêu tả tổn thương thể chất, Nguyễn Khuyến đã khéo léo châm biếm sự yếu đuối, bất lực của nhân vật này. Đồng thời, câu thơ "Ngày trước đi đâu mất mảy lông" không chỉ là lời nhắc nhở mà còn ngầm chỉ trích lối sống nhởn nhơ, vô tâm với người dân của quan tuần trước đây.

Bên cạnh đó, tác giả còn mỉa mai thói ky cóp của quan tuần qua câu thơ: "Thôi cũng đừng nên ky cóp nữa, Kẻo mang tiếng dại với phường ngông." Sự việc mất của cải trở thành cái cớ để Nguyễn Khuyến phê phán thói tham lam, ích kỷ, tích trữ của cải mà không biết chia sẻ với người nghèo. Lời "khuyên" tưởng chân thành nhưng thực chất lại chứa đựng sự châm chọc, chế giễu tinh tế, khiến người đọc vừa bật cười, vừa thấm thía bài học sâu sắc về lối sống.

Tiếng cười trào phúng của bài thơ không chỉ nằm ở giọng điệu mỉa mai mà còn được tạo nên bởi sự hài hước trong ngôn từ và hình ảnh. Tác giả đã khéo léo sử dụng những hình ảnh tương phản như cảnh quan tuần quyền uy, giàu có bị “lèn, lôi ra giữa đồng” – một tình cảnh vừa đáng thương, vừa đáng cười. Hình ảnh này làm nổi bật sự mất mặt, bất lực của tầng lớp quan lại, đồng thời nhấn mạnh sự trớ trêu khi người giàu có nhất lại trở thành nạn nhân của bọn cướp.

Ngoài ra, ngôn ngữ đời thường với những câu hỏi ngô nghê, hài hước cũng góp phần tạo nên tiếng cười châm biếm sâu sắc. Chẳng hạn, câu "Xương già da cóc có đau không?" hay "Nào ngờ ky cóp lại như không" vừa miêu tả tình cảnh bi đát của quan tuần, vừa ngầm chế giễu sự yếu kém và bất lực của ông. Cách sử dụng ngôn ngữ bình dị nhưng ý nhị đã giúp tác phẩm dễ dàng đi vào lòng người đọc, gợi lên tiếng cười hóm hỉnh nhưng đầy ý nghĩa.

Trong phần hồi đáp, tiếng cười trào phúng được Nguyễn Khuyến thể hiện qua từng câu thơ, vừa lột tả sự bất lực của quan tuần, vừa phơi bày những thói xấu và tình cảnh đáng thương của ông. Câu mở đầu "Ông thăm tôi cũng giã ơn ông" tưởng như là lời cảm kích, nhưng ẩn chứa chút chua chát, vừa như tự trào lại vừa thể hiện sự bất lực trước lời châm chọc. Tiếp đó, câu "Nó có lôi tôi đến giữa đồng" lặp lại sự việc một cách đầy bức xúc, nhưng chính sự nhấn mạnh này càng làm lộ rõ tình cảnh mất mặt của quan tuần. Khi biện minh rằng "Cũng tưởng vun thu phòng lúc thiếu," và thừa nhận "Nào ngờ ky cóp lại như không," quan tuần không chỉ bộc lộ thói tham lam mà còn gián tiếp nhận ra sự vô nghĩa của những toan tính ích kỷ.

Sự bất lực được đẩy lên đỉnh điểm khi ông chỉ biết chửi bới: "Chém cha thằng quỷ đen tay mắt," nhưng những lời lẽ dân gian giàu cảm xúc ấy không che giấu được sự yếu đuối. Đến câu "Chẳng nể ông già bạc tóc lông," tiếng than thở của quan tuần vừa đáng thương, vừa hài hước. Trước lời hỏi thăm, ông lại vòng vo: "Ông hỏi thăm tôi, tôi có biết," thể hiện rõ sự bối rối và thiếu tự chủ. Đỉnh điểm của tiếng cười trào phúng nằm ở câu cuối "Thương ông tuổi tác cháu thì ngông," khi cách gọi "ông" – "cháu" tạo sự đối lập đầy hài hước, khiến sự yếu kém và bất lực của quan tuần hiện lên rõ nét. Bằng giọng điệu mỉa mai, lời lẽ dân dã, Nguyễn Khuyến đã khắc họa nhân vật quan tuần với tất cả sự tầm thường và đáng cười trong tình huống này.

Như vậy, bằng giọng điệu mỉa mai – châm biếm, kết hợp với ngôn ngữ hài hước và hình ảnh sinh động, Nguyễn Khuyến đã khéo léo tạo nên một tiếng cười trào phúng sâu sắc trong bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp". Tác phẩm không chỉ phê phán thói xấu của kẻ cướp và tầng lớp quan lại mà còn gửi gắm thông điệp về lối sống ngay thẳng, lòng nhân ái và trách nhiệm. Tiếng cười trong bài thơ không chỉ là sự giải trí mà còn là một lời cảnh tỉnh, một bài học nhân sinh sâu sắc dành cho mọi người.