CHUYỆN CƠM HẾN Tôi xin giới thiệu một ngày Hạnh phúc trời hành của dân Huế tui, bắt đầu bằng món cơm hến. Những món ăn Huế như bún bò, cháo lòng,... bây giờ trở thành phố biến khắp nơi (dù đã mất đi bản chất cay của nó) chỉ món cơm hến này là không nơi nào có. Hà Nội, Sài Gòn cũng có vài ba quán Huế có cả cơm hến, tôi đã thử xem, đều toàn là nghêu xắt nhỏ, đâu phải là hến. Vậy thì cơm hến là gì? Trước hết, nói về cơm. Người Việt mình ăn cơm kiểu nào cũng phải nóng, duy chỉ cơm hến nhất thiết phải là cơm nguội. Hình như người Huế muốn bày tỏ một quan niệm rằng trên đời chẳng có một vật gì đáng phải bỏ đi, nên bày ra món cá lẹp kẹp rau mưng, và món cơm nguội với những con hến nhỏ lăn tăn làm sốt ruột người chế biến món ăn, gọi là cơm hến. [...] Xin tiếp tục chuyện cơm hến. Hến ở Huế ngon nhất là hến cồn [...]. Đáy sông quanh cồn có một lớp bùn sâu, là môi sinh màu mỡ của loài hến. Điều lạ là con hến, dù không có tay chân, nhưng khi thời tiết thay đổi làm dòng nước chảy mạnh có thể lặn sâu xuống đáy bùn để khỏi bị nước cuốn đi. Dân cồn làm nghề xúc hến mỗi năm đều có lễ cúng hến vào tháng Bảy, trên những con đò cờ xí rộn ràng, tiếng trống vang lừng, người ta luộc hến xong đem ra sông đãi trong những chiếc rổ lớn, tách vỏ, lấy riêng mặt hến đem đong chén bán cho những người làm cơm hến. Mặt hến này là vị chủ của cơm hến, xào kèm theo bún tàu (miến), măng khô và thịt heo thái chỉ. Món thứ ba trong com hến là rau sống. Chỉ một nhúm thôi, nhưng rau sống này làm bằng thân chuối hoặc bắp chuối xắt mỏng như sợi tơ, trộn lẫn với môn bạc hà, khế và rau thơm thái nhỏ, giá chần (trụng sơ qua nước sôi), có khi còn điểm thêm những cảnh bông vạn thọ vàng, nhìn tươi mắt và có thêm mùi thơm riêng. Nước luộc hến được rút ra từ chiếc nồi bung bốc khói nghi ngút, bằng chiếc gáo làm bằng sọ dừa xinh xắn, cho vào một cái tô đã gồm đủ cơm nguội, hến xào, rau sống và được gia thêm đủ vị đồ màu. Nước hến có giã thêm gừng màu trắng đùng đục. Vâng, mê nhất cái màu đùng đục ấy, ăn cơm hến mà chê nước đục là... dại! Bộ đồ màu của cơm hến là nhiêu khê nhất thiên hạ. Đây là bản liệt kê các món gia vị mà tôi từng quan sát được ở một gánh cơm hến, chắc có thể coi là lí tưởng, như sau: 1. Ớt tương 2. Ớt màu, ớt dầm nước mắm 3. Ruốc sống 4. Bánh tráng nướng bóp vụn 5. Muối rang 6. Hạt đậu phụng rang mỡ, giã hơi thô thô 7. Mė rang 8. Da heo rang giòn 9. Mỡ và tóp mỡ 10. Vị tinh [] Tôi nhớ lần ấy, chiều mưa râm ri cỡ tháng Mười một, tôi ngồi ăn cơm hến ở nhà Bửu Ý ở đường Hàng Me. []. Thấy chị bán hàng phải cho quá nhiều thứ trong một bát cơm nhỏ, công phu thế mà chỉ bản có năm trăm đồng bạc, tôi lấy làm ái ngại hỏi chị Lời lãi bao nhiêu mà chị phải kĩ đến thế. Chỉ cần ba bốn thứ, vừa vừa thôi, có đỡ mất công không? Chị nhìn tôi với đôi mắt giận dỗi khác lạ: Nói như câu thi... còn chi là Huế! Chị gánh hàng đi, dáng gầy mỏng manh, chiếc áo dài đen cũ kĩ, chiếc nón còi và tiếng rao lanh lảnh. Hồi nãy tôi đã đếm và biết gánh cơm trên vai chị có tất cả mười bốn vị. Bây giờ tôi mới phát hiện thêm vị thứ mười lăm, là lửa. Vâng, một bếp lửa chắt chiu, ấp ủ đi trong mưa suốt mùa đông, bền bỉ theo bước chân người... (Hoàng Phủ Ngọc Tường, Huế - Di tích và con người, NXB Đà Nẵng, 2001, tr. 44 50) *Chú thích: Cá lẹp: loài cá nhỏ, thân mỏng, xương mềm, thịt nhão vì nhiều mỡ, sống ở vùng nước mặn hoặc nước lợ Ruốc: loài giáp xác, họ tôm, sống ở vùng nước lợ hoặc nước mặn; Nón còi: Nón cũ *Câu hỏi: Câu 1. (2 điểm): Xác định phương thức biểu đạt chính trong văn bản trên. Văn bản trên thuộc thể loại nào mà em đã học? Câu 2. (2.5 điểm): Theo văn bản, cơm được dùng trong món cơm hến là cơm gì? Việc dùng cơm như vậy mang ý nghĩa gì về cách bày tỏ quan niệm của người Huế? Câu 3. (2 điểm): Tìm trong văn bản những lời văn cho thấy tác giả như đang trò chuyện cùng với bạn đọc. Câu 4. (2 điểm): Em hãy tìm những từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả. Từ đó, em có cảm nhận như thế nào về cái tôi của tác giả được thể hiện trong văn bản? Câu 5. (1.5 điểm): Hình ảnh chị bán hàng cùng gánh cơm hến và bếp lửa gợi cho em suy nghĩ gì về ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa của cư dân bản địa? SOS cứu mìnhhh