Lập dàn ý Đề bài: Bắt rễ ở cuộc đời hằng ngày của con người, văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn người. Em hiểu lời bàn trên như thế nào? Bằng hiểu biết của mình về bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải, em hãy làm sáng tỏ nhận định trên.

1.Mở bài:

Từ khi biết nhận biết về cái đẹp, con người không ngừng dùng cái đẹp để làm phong phú thêm cuộc sống của mình. Trong những vẻ đẹp ấy, văn chương đêm lại cho đời sống con người cái đẹp muôn hình vạn trạng. Xuất phát từ ý thức con người, văn chương quay trở lại phục vụ và làm đẹp thêm cuộc sống. Bởi thế, nhận xét về văn chương, trong Tiếng nói văn nghệ, có ý kiến cho rằng: Bắt rễ ở cuộc đời hằng ngày của con người, văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn con người. Thi phẩm “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải là một minh chứng điển hình cho ý kiến trên.

2.Thân bài:

• Giải thích:

- Văn nghệ:  tiếng nói, khát khao tự do, khát khao hướng tới cái đẹp của con người.

- “Bắt rễ ở cuộc đời hằng ngày của con người”: Cuộc đời là nơi xuất phát của văn nghệ. Hiện thực đời sống tác động vào nhận thức, tình cảm của người nghệ sĩ làm họ nảy sinh ra những xúc cảm mãnh liệt. Nó thôi thúc người nghệ sĩ cầm bút sáng tác. “Xã hội nào thì văn học ấy”, “Văn học là tấm gương phản chiếu hiện thực xã hội”….

- “Văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn người”:

+ Đích đến của văn nghệ là cuộc sống. Chức năng của văn học là phục hồi cuộc sống và con người. Văn học nghệ thuật phải làm cho cuộc sống này trở nên tốt đẹp hơn, con người trở nên trong sáng, lương thiện hơn. Nghệ thuật là phương thức tồn tại của con người, giữ cho con người mãi mãi là con người, không sa xuống thành con vật… Nghệ thuật là sự vươn tới, sự hướng về, sự níu giữ mãi mãi tình người cho con người. (Nguyên Ngọc)

+ Văn học chân chính phải là tiếng nói đồng vọng từ cuộc sống, bênh vực và tìm lối thoát cho những số phận hẩm hiu. Ca ngợi những vẻ đẹp của con người, phê phán những thế lực xấu xa, chà đạp lên quyền sống của mọi người.

+ Văn học thổi vào những tâm hồn héo hắt nguồn sống mới đó là niềm vui, niềm tin, niềm hy vọng, nghị lực sống, tình yêu, tình quê hương, đất nước…

• Bàn luận:
• Vì sao văn nghệ không thể xa lìa cuộc sống?

+ Văn nghệ muốn tồn tại, muốn có sức ảnh hưởng to lớn tới con người thì văn nghệ và tâm hồn con người trong cuộc sống phải hòa hợp.

+ Văn nghệ phải phản ánh được đời sống tâm hồn của con người trong cuộc sống. Đúng như câu nói của L.Tôn-xtôi đã từng nói Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm.

• Tại sao văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn con người?

+ Vai trò của người nghệ sĩ là đem tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ, cuộc sống tâm hồn hướng tới chân -thiện -mỹ.Việc sáng tạo ra cái hay, cái đẹp là thiên chức, nhiệm vụ của văn nghệ- nghệ sĩ.

+ Văn nghệ mang tới cho con người những nguồn sống mới mẻ, định hướng cho con người những đường đi đúng đắn, vui vẻ.

+ Có văn nghệ, ta được học hỏi những bài học triết lí sâu sắc để mở mang tâm hồn và tự cải thiện bản thân. Ngoài ra, văn nghệ còn là giọng nói của cảm xúc, chứa đựng tất cả tình yêu, sự ghét bỏ, niềm vui hay nỗi buồn. Văn nghệ đóng góp vào việc làm cho cuộc sống con người trở nên đẹp đẽ và đáng yêu hơn.

• Chứng minh:

Luận điểm 1: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải “bắt rễ ở cuộc đời hằng ngày của con người”

* Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời:

Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời

- Bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp:

+ Cảnh thiên nhiên nhẹ nhàng, nên thơ, màu sắc hài hòa gợi cảm: hoa tím, sông xanh, bầu trời cao rộng,...

+ Âm thanh: tiếng chim chiền chiện báo xuân về như kết tinh thành “từng giọt long lanh”

→ Nghệ thuật đảo từ “mọc“ và từ “một” tạo sự đột ngột để nói lên được vẻ đẹp và sức sống của hoa.

* Cảm xúc và tấm lòng trân trọng của tác giả trước thiên nhiên, cuộc đời:

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng

+ "Giọt long lanh" - hình ảnh thơ đa nghĩa, ở đây được hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, từ chỗ âm thanh được cảm nhận bằng thính giác chuyển sang cảm nhận bằng thị giác và xúc giác “đưa tay hứng”.

→ Diễn tả cảm xúc say mê, ngây ngất, sự nâng niu trân trọng vẻ đẹp đất trời.

* Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước:

Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao

- Sáng tạo của tác giả thể hiện qua việc dùng từ “lộc” và hình ảnh “người cầm súng”, “người ra đồng”, “lộc giắt quanh lưng”, “lộc trải dài nương mạ” → Sức sống mạnh mẽ, khí thế đi lên của dân tộc.

+ Hình ảnh lộc xuân trên “nương mạ” là hình ảnh đẹp về cuộc sống lao động kiến thiết đất nước của lực lượng sản xuất

+ Hình ảnh người cầm súng trên đường ra trận mang trên vai cành lá ngụy trang, và niềm tin vào ngày mai hòa bình

- Các từ láy “hối hả”, “xôn xao”, điệp từ “tất cả” với nhịp thơ nhanh, gấp, để chỉ nhịp sống lao động khẩn trương, tưng bừng, niềm vui rạo rực lòng người.

- So sánh “Đất nước như vì sao”: nâng đất nước lên tầm cao mới đẹp đẽ, kì vĩ khẳng định sự trường tồn bền vững

→ Nhà thơ tin tưởng và tự hào vào tương lai tươi sáng của đất nước cho dù trước mắt trải qua nhiều khó khăn, gian khổ.

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước

- Tác giả không quên nhắc nhở mọi người nhớ về những tháng ngày gian khổ trong chiến đấu, cách mạng

- Phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên” thể hiện quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước dù khó khăn gian khổ.

→ Niềm tự hào đối với quê hương, đất nước mình, lạc quan tin tưởng vào sức sống, sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước, dân tộc.

* Ước nguyện chân thành, giản dị được cống hiến của tác giả

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến

- “Ta làm”: khẳng định sự tự nguyện mang niềm vui đến cho cuộc đời.

- “Ta làm con chim hót”, "làm cành hoa”, “một nốt trầm”: tác giả khao khát hóa thân thành những thứ bình dị để làm đẹp cho cuộc đời.

- Đại từ “Ta”: vừa chỉ số ít, vừa chỉ số nhiều: vừa diễn tả niềm riêng và cái chung.

→ Đó vừa là tâm niệm chân thành của nhà thơ và cũng là khát vọng cống hiến cho đời chung của nhiều người, muốn góp sức mình làm nên mùa xuân đẹp tươi của thiên nhiên, của tạo vật của đất nước.

- Từ láy “lặng lẽ”, “nho nhỏ” là cách nói khiêm tốn, chân thành của nhân cách sống cao đẹp khi hướng tới việc góp vào lợi ích chung của dân tộc một cách âm thầm và lặng lẽ.

- Mùa xuân nho nhỏ là một ẩn dụ đầy sáng tạo của nhà thơ khi thể hiện thiết tha, cảm động khát vọng được cống hiến và sống ý nghĩa.

- Điệp từ “dù là” khiến âm điệu câu thơ trở nên thiết tha, lắng đọng:

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

→ Sự cống hiến không kể tuổi tác.

⇒ Dù đang nằm trên giường bệnh nhưng tác giả vẫn tha thiết với cuộc đời, tâm niệm tràn đầy nhiệt huyết, mong muốn sống đẹp và hữu ích, tận hiến cho cuộc đời chung.

* Ngợi ca quê hương đất nước qua điệu hát dân ca Huế

- Cách gieo vần "bình, minh, tình": thể hiện chất nhạc dân ca xứ Huế.

- Cách gieo vần độc đáo: câu đầu và câu cuối kết thúc bằng hai thanh trắc hát, Huế.

→ Cả bài thơ giống như làn điệu dân ca Huế mượt mà, trữ tình và sâu lắng

- Bài thơ khép lại với điệu Nam ai, Nam bình của xứ Huế để ca ngợi vẻ đẹp và nỗi niềm của người con xứ Huế

- Khúc ca còn ngân vangntừ tâm hồn của người lạc quan, yêu đời, khát khao sống có ích.

Luận điểm 2: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” “lại tạo được sự sống cho tâm hồn người”

- Thể thơ năm chữ, gần với các làn điệu dân ca.

- Bài thơ giàu nhạc điệu, âm hưởng nhẹ nhàng, thiết tha

- Hình ảnh tự nhiên, giản dị kết hợp với hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng khái quát.

- Câu từ chặt chẽ, sự phát triển tự nhiên của hình ảnh mùa xuân với phép tu từ đặc sắc.

• Đánh giá, mở rộng:

Khẳng định vấn đề: Bắt rễ từ cuộc đời hàng ngày của con người văn nghệ lai tạo được sự sống cho tâm hồn con người. Ý kiến này thật đúng đắn, nó để ra yêu cầu sáng tác với người nghệ sĩ rằng: Muốn tạo được một tác phẩm bất hủ thì phải phơi bày được hiện trạng cuộc sống vào trong trang viết, cũng từ đó phải nâng đỡ được tâm hồn con người. Điều này cũng đòi hỏi nhà văn phải có tài năng, phải biết sáng tạo thì mới thành công được.

Bài học dành cho người sáng tác và người tiếp nhận:

+ Bài học dành cho người sáng tác: Cảm xúc sẽ dẫn dắt nhà thơ tới miền đất của cái đẹp, của chân-thiện-mĩ. Tuy nhiên cảm xúc thôi thì chưa đủ, cảm xúc mãnh liệt cũng cần một tài năng nghệ thuật đích thực để giúp truyền tải những vang âm đó vào trang thơ, làm nên những tác phẩm thực sự.

+ Bài học dành cho người tiếp nhận: Trong quá trình tiếp nhận văn học cần trân trọng công sức của người nghệ sĩ. Bời đọc không chỉ thấy cái hay của câu chữ mà con thực sự đồng điệu, tri âm với tâm hồn, với tiếng nói sâu lắng mà nhà thơ hay gửi gắm vào trong thơ vì Thơ là một điệu hồn đi tìm những tâm hồn đồng điệu (Tố Hữu)

3.Kết bài: Tác phẩm văn học thăng hoa từ hiện thực cuộc sống và sau đó trở về đóng góp cho cuộc đời, bồi dưỡng tâm hồn con người. Ý kiến trên đã đề cao vai trò của hiện thực xã hội đối với mỗi tác phẩm vãn học. Bên cạnh đó, nó còn ngầm nhắc nhở các nhà văn không được thi vị hóa cuộc sống thực tại mà phải phản ánh chân thật, khách quan, phải có tâm huyết và tình yêu thương dạt dào thì tác phẩm mới nhận được sự cổ vũ nồng nhiệt từ độc giả.