Nguyễn Đình Thi cho rằng: "Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm tới cuộc sống." Em hiểu ý kiến trên như thế nào ? Hãy làm sáng tỏ ý kiến trên qua văn bản: "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải

• Mở bài:

Biển cả ngàn năm nay vẫn không ngừng dào dạt sóng, sóng biển có lúc mạnh mẽ ào ạt, lúc lại êm đềm vỗ về bờ cát cũng giống như lớp lớp sóng lòng trong tâm hồn thi nhân vậy. Đứng trước cuộc đời bao la, người nghệ sĩ xúc cảm, những cơn sóng lòng tràn lên con chữ mà thành thơ. Nói về thơ, Nguyễn Đình Thi cho rằng: “Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm tới cuộc sống”. Bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải đã thể hiện rõ điều này.

• Thân bài:
• Giải thích

+ Thơ là hình thức sáng tác nghệ thuật lấy ngôn từ làm chất liệu để diễn tả những xúc cảm trào dâng nơi tâm hồn nhà thơ. 

+ “Tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất” mà Nguyễn Đình Thi đề cập tới ở đây chính là những rung động mãnh liệt bật ra trong một phút thăng hoa trước thế giới.

+ “Đụng chạm tới cuộc sống” chính là lúc mà người nghệ sĩ đối diện, thâm nhập vào đời sống để hiểu đời, hiểu người, từ đó đưa hơi thở ấm áp ấy vào thơ, tạo nên bao dòng cảm xúc bất tận.

• Với cách nói hình ảnh, Nguyễn Đình Thi khẳng định vai trò của hiện thực và xúc cảm đối với người làm nghệ thuật nói chung cũng như làm thơ nói riêng. Hiện thực là nguồn cội, là cơ sở làm nảy sinh những tình cảm đẹp để từ đó, thơ được thai nghén, được ra đời. Điều này xuất phát từ đặc trưng của thơ. Quá trình sáng tác thơ là mối quan hệ chặt chẽ giữa hiện thực – tác giả - tác phẩm.
• Làm thơ nghĩa là cuộc hành trình của cảm xúc, những tình cảm sẽ dẫn dắt ngòi bút thi nhân đến những miền thơ mới lạ, đẹp đẽ khác thường. Không có hiện thực thì không có cảm xúc mà không có cảm xúc thì không làm được thơ. Đó là mối tương giao chặt chẽ, có quan hệ hữu cơ với nhau không thể tách rời.
• Bàn luận

*Vì sao thơ lại là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm tới cuộc sống?

+ Bởi người thi sĩ ngay khi bắt gặp những rung động đầu tiên của cuộc đời, khi vừa “đụng chạm tới cuộc sống” thì tiếng nói ấy bỗng hóa thành thơ. Đây là đặc trưng cơ bản của thơ về nội dung tư tưởng rằng: Thơ ca bắt nguồn từ tình cảm, tâm tư và cũng là công cụ để bộc lộ tình cảm mãnh liệt.

+ Thơ ca được sinh ra từ trong hiện thực cuộc đời, cái đẹp trong thơ phải mang dấu ấn của cái đẹp trong sự thật đời sống. Cuộc sống luôn được xem là điểm xuất phát, là đối tượng khám phá chủ yếu của người nghệ sĩ và tâm hồn của họ là cái đích cuối cùng của thơ ca. 

• Chứng minh

Luận điểm 1: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn Thanh Hải khi chạm tới cuộc sống.

* Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời:

Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời

- Bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp:

+ Cảnh thiên nhiên nhẹ nhàng, nên thơ, màu sắc hài hòa gợi cảm: hoa tím, sông xanh, bầu trời cao rộng,...

+ Âm thanh: tiếng chim chiền chiện báo xuân về như kết tinh thành “từng giọt long lanh”

→ Nghệ thuật đảo từ “mọc“ và từ “một” tạo sự đột ngột để nói lên được vẻ đẹp và sức sống của hoa.

* Cảm xúc và tấm lòng trân trọng của tác giả trước thiên nhiên, cuộc đời:

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng

+ "Giọt long lanh" - hình ảnh thơ đa nghĩa, ở đây được hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, từ chỗ âm thanh được cảm nhận bằng thính giác chuyển sang cảm nhận bằng thị giác và xúc giác “đưa tay hứng”.

→ Diễn tả cảm xúc say mê, ngây ngất, sự nâng niu trân trọng vẻ đẹp đất trời.

* Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước:

Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao

- Sáng tạo của tác giả thể hiện qua việc dùng từ “lộc” và hình ảnh “người cầm súng”, “người ra đồng”, “lộc giắt quanh lưng”, “lộc trải dài nương mạ” → Sức sống mạnh mẽ, khí thế đi lên của dân tộc.

+ Hình ảnh lộc xuân trên “nương mạ” là hình ảnh đẹp về cuộc sống lao động kiến thiết đất nước của lực lượng sản xuất

+ Hình ảnh người cầm súng trên đường ra trận mang trên vai cành lá ngụy trang, và niềm tin vào ngày mai hòa bình

- Các từ láy “hối hả”, “xôn xao”, điệp từ “tất cả” với nhịp thơ nhanh, gấp, để chỉ nhịp sống lao động khẩn trương, tưng bừng, niềm vui rạo rực lòng người.

- So sánh “Đất nước như vì sao”: nâng đất nước lên tầm cao mới đẹp đẽ, kì vĩ khẳng định sự trường tồn bền vững

→ Nhà thơ tin tưởng và tự hào vào tương lai tươi sáng của đất nước cho dù trước mắt trải qua nhiều khó khăn, gian khổ.

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước

- Tác giả không quên nhắc nhở mọi người nhớ về những tháng ngày gian khổ trong chiến đấu, cách mạng

- Phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên” thể hiện quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước dù khó khăn gian khổ.

→ Niềm tự hào đối với quê hương, đất nước mình, lạc quan tin tưởng vào sức sống, sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước, dân tộc.

* Ước nguyện chân thành, giản dị được cống hiến của tác giả

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến

- “Ta làm”: khẳng định sự tự nguyện mang niềm vui đến cho cuộc đời.

- “Ta làm con chim hót”, "làm cành hoa”, “một nốt trầm”: tác giả khao khát hóa thân thành những thứ bình dị để làm đẹp cho cuộc đời.

- Đại từ “Ta”: vừa chỉ số ít, vừa chỉ số nhiều: vừa diễn tả niềm riêng và cái chung.

→ Đó vừa là tâm niệm chân thành của nhà thơ và cũng là khát vọng cống hiến cho đời chung của nhiều người, muốn góp sức mình làm nên mùa xuân đẹp tươi của thiên nhiên, của tạo vật của đất nước.

- Từ láy “lặng lẽ”, “nho nhỏ” là cách nói khiêm tốn, chân thành của nhân cách sống cao đẹp khi hướng tới việc góp vào lợi ích chung của dân tộc một cách âm thầm và lặng lẽ.

- Mùa xuân nho nhỏ là một ẩn dụ đầy sáng tạo của nhà thơ khi thể hiện thiết tha, cảm động khát vọng được cống hiến và sống ý nghĩa.

- Điệp từ “dù là” khiến âm điệu câu thơ trở nên thiết tha, lắng đọng:

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

→ Sự cống hiến không kể tuổi tác.

⇒ Dù đang nằm trên giường bệnh nhưng tác giả vẫn tha thiết với cuộc đời, tâm niệm tràn đầy nhiệt huyết, mong muốn sống đẹp và hữu ích, tận hiến cho cuộc đời chung.

* Ngợi ca quê hương đất nước qua điệu hát dân ca Huế

- Cách gieo vần "bình, minh, tình": thể hiện chất nhạc dân ca xứ Huế.

- Cách gieo vần độc đáo: câu đầu và câu cuối kết thúc bằng hai thanh trắc hát, Huế.

→ Cả bài thơ giống như làn điệu dân ca Huế mượt mà, trữ tình và sâu lắng

- Bài thơ khép lại với điệu Nam ai, Nam bình của xứ Huế để ca ngợi vẻ đẹp và nỗi niềm của người con xứ Huế

- Khúc ca còn ngân vangntừ tâm hồn của người lạc quan, yêu đời, khát khao sống có ích.

Luận điểm 2: Tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải còn được thể hiện qua nghệ thuật đặc sắc.

- Thể thơ năm chữ, gần với các làn điệu dân ca.

- Bài thơ giàu nhạc điệu, âm hưởng nhẹ nhàng, thiết tha

- Hình ảnh tự nhiên, giản dị kết hợp với hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng khái quát.

- Câu từ chặt chẽ, sự phát triển tự nhiên của hình ảnh mùa xuân với phép tu từ đặc sắc.

Đánh giá, mở rộng vấn đề

Khẳng định lại vấn đề: Ý kiến mà Nguyễn Đình Thi đưa ra là hoàn toàn đúng đắn và sâu sắc. Mỗi tác phẩm đều có tiếng nói riêng nhưng giống nhau ở chỗ là đều bắt nguồn và lấy cảm hứng từ cuộc đời. Như Gustave Flaubert từng khẳng định rằng: “Không có mảnh nhỏ cuộc đời nào lại không mang trong mình thi ca”.

Phản đề: Quá trình sáng tạo nghệ thuật không kết thúc ở việc tác phẩm được khai sinh mà còn ở quá trình tác phẩm sống trong lòng người đọc. Tiếng nói đầu tiên trong tâm hồn nhà thơ sẽ giúp người đọc tiếp cận tác phẩm bằng tất cả những rung dộng. Từ đó khơi gợi quá trình đồng sáng tạo với tác giả trong mỗi người đọc.

Mở rộng: Quan điểm về câu thơ hay, bài thơ hay rất linh hoạt, tùy vào quan điểm của mỗi người, nhưng ngoài việc câu thơ được tạo nên từ những nói đầu tiên khi tâm hồn tác giả chạm tới cuộc sống thì nhà thơ còn cần chú ý dến việc lựa chọn ngôn từ, hình ảnh, sắp xếp tổ chức để tạo nên nhịp điệu cho vần thơ…

Bài học dành cho người sáng tác và người tiếp nhận:

+ Với người nghệ sĩ: Nhà thơ cần trân quý sự ngiệp của mình để sáng tạo những tác phẩm nghệ thuật tích cực bằng cái tình, cái tâm của sự sống, bằng cái tài, sự tâm huyết và cả những trăn trở nhiều lần để tìm được tiếng nói riêng, tiếng nói tri âm cùng bàn đọc.

+ Với bạn đọc: Người đọc thấu hiểu những tâm tư, tình càm mà người nghệ sĩ gửi gắm trong tác phẩm. Bạn đọc đã nâng niu, trân quý những tình cảm cao đẹp mà người nghệ sĩ gửi gắm. Đó chính là quá trình sáng tạo, quá trình đi tìm tâm hồn đồng điệu cùng người nghệ sĩ chân chính.

• Kết bài

Văn chương tạo nên những nốt trầm thật đẹp cho cuộc sống, Qua tác phẩm “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải, người đọc như được ru dưỡng cho tâm hồn thêm một chút, nhưu hiểu cuộc đời thêm một chút, yêu con người và cuộc sống thêm một chút. Có thể nói, văn chương con người vào lòng, con người lại san sẻ tình thương và văn chương. Có lẽ vì vậy mà thời gian có trôi mãi thì cũng không bao giờ có thể cuốn trôi được văn học rời xa con người.