đời sống vật chất và đời sống tinh thân của van minh cham pa

`***`  Đời sông vật chất

`-` Cư dân Champa trồng lúa, hoa màu, bông vải,...

`-`  Thủ công nghiệp phát triển các nghề gạch, gốm, luyện kim, chế tạo thuỷ tinh, đóng thuyền,...

`-`  Thương nghiệp: giỏi nghề buôn bán bằng đường biển. Thương cảng Đại Chăm, Cù lao Chàm, Thị Nại, đóng vai trò quan trọng trên con đường mậu dịch biển quốc tế.

`-`  Bữa ăn hằng ngày của cư dân Chăm thường là cơm, rau và cá.

`-` Người Chăm sống trong những nếp nhà làm bằng gạch nung hoặc nhà sàn.

`-`  Trang phục chính của nam gồm quần, ngoài quấn váy (gọi là ka-ma), áo cánh xếp chéo, cài dây phía bên hông cùng khăn đội đẩu. Phụ nữ mặc quần bên trong áo dài, đầu đội khăn. 

`***` Đời sống tinh thần 

`@` Văn học:

`-`  Văn học dân gian phong phú về thể loại: sử thi, truyền thuyết, truyện cổ, ca dao, tục ngữ, câu đố, …

`-`  Sử thi vừa mang màu sắc thần thoại Ấn Độ vừa thấm đượm triết lý Bà La Môn giáo và Hồi giáo.

`- ` Văn học viết có các trường ca, gia huấn ca và thơ triết lí, thơ trữ tình,... được sáng tác bằng cả chữ Phạn lẫn chữ Chăm cổ.

`@` Tín ngưỡng, tôn giáo

`-`  Thịnh hành tín ngưỡng vạn vật hữu linh, thờ cúng tổ tiên và tín ngưỡng phồn thực.

`-`  Từ thế kỉ III, Ấn Độ giáo trở thành tôn giáo chính ở Champa.

`-`  Phật giáo Đại thừa phát triển trong hai thế kỉ IX và X.

`-`  Từ thế kỉ `XII - XIV,` Hồi giáo du nhập vào Champa, hình thành cộng đồng Hồi giáo Chăm Bà-ni. `@` nghệ thuật

`-`  Kiến trúc, điêu khắc:

`+`  Champa có nền nghệ thuật tạo hình phát triển rực rỡ, chủ yếu phục vụ tôn giáo.

`+`  Điêu khắc và kiến trúc phát triển rực rỡ: khu đền tháp Ponagar, khu thánh địa Mỹ Sơn: Những đền tháp Chăm là một khối vững chắc xây bằng gạch, có cửa chính và cửa giả gồm nhiếu tầng, xếp nếp, tầng trên lặp lại tầng dưới nhưng nhỏ dần và tụ lại thành đỉnh nhọn vươn lên cao. Dấu ấn riêng biệt trong kiến trúc Chăm là kĩ thuật làm gạch kết dính để xây tháp và kĩ thuật chạm trổ trên đá. Những phù điêu nhấn mạnh vào từng hình tượng và khuynh hướng thiên về tượng tròn là đặc điểm giàu tính ấn tượng, tạo nên vẻ đẹp độc đáo của nghệ thuật điêu khắc cổ Champa.

`@`  Âm nhạc:

`-`  Âm nhạc và ca múa (múa tôn giáo, múa tập thể, múa độc dỉẻn, múa đạo cụ, múa bóng) phổ biến trong sinh hoạt cộng đổng và các dịp lễ hội truyền thống

`-`  Người Chăm chế tạo nhiều loại nhạc cụ độc đáo như trống gi-neng, trống pa-ra-nưng, chiêng, kèn xa-ra-nai, lục lạc, đàn ka-nhi,,..

`@` Phong tục tập quán

`-`  Nghi lễ cưới hỏi của người Chăm chịu sự chi phối của chế độ mẫu hệ.

`-`  Tập tục tang ma có sự phân chia theo lứa tuổi, đẳng cấp và nguyên nhân cái chết.