phân tích Ngôn chí bài 7 của Nguyễn Trãi

Thơ văn của Nguyễn Trãi luôn chứa đựng những lý tưởng cao quý về nhân nghĩa, triết lí về cuộc sống và tình yêu thiên nhiên. "Ngôn chí bài 7" cũng nằm trong nguồn mạch nhân nghĩa đó, Nguyễn Trãi đã diễn tả những suy tư và tâm trạng của mình trong thời gian bị giam cầm. Bài thơ thể hiện tình yêu nước, lòng can đảm và ý chí kiên cường của Nguyễn Trãi trong bối cảnh khó khăn.

Mở đầu bài thơ là nỗi nhớ nhung da diết về quê hương, gia đình cũng như những bi ai trong số phận con người:

"Đã mấy thu nay để lệ nhà,

Duyên nào đeo đẳng khó chăng tha".

Từ "lệ nhà" phải chăng là dòng nước mắt của người thơ, biểu thị sự buồn bã và nỗi nhớ nhà. Tác giả thể hiện nỗi niềm mối nhân duyên nào đã đeo đẳng mà khó lòng buông, duyên phận không thể quên hay cắt đứt được. 

Nguyễn Trãi lặng lẽ, chấp nhận sự cô đơn và tận hưởng thời gian "quất đường khoa mục", đó là việc theo đuổi tri thức và học thuật, cho thấy sự đam mê của người thơ với công việc. Người thơ mơ tưởng về công việc và trách nhiệm của mình đối với dân tộc:

"Tài liệt lạt nhiều nên kém bạn,

Người mòn mỏi hết phúc còn ta".

Chúng ta cảm nhận được sự khiêm tốn và tính kiên nhẫn của Nguyễn Trãi, nhấn mạnh vào ý chí và tinh thần bất khuất của ông. Ông nhận thức rằng mình có nhiều tài năng và trí tuệ, nhưng ông không tự mãn và không coi thường người khác. Tuy trải qua nhiều khó khăn, gian khổ và mất mát trong cuộc sống, nhưng ông không bi lụy, ông tin vào sức mạnh và bền bỉ của tinh thần con người.

Hai câu luận đã thể hiện sự biết ơn và lòng trung thành của Nguyễn Trãi đối với gia đình và đất nước. 

"Quân thân chưa báo lòng canh cánh,

Tình phụ cơm trời áo cha".

Ông cho rằng mình vẫn chưa thể hoàn toàn đáp lại lòng biết ơn và trung thành của mình với triều đình và với cha mẹ. "Tình phụ cơm trời áo cha" biểu tượng cho tình yêu thương và lòng hiếu thảo của con cái đối với cha mẹ. Nguyễn Trãi dành cho cha mẹ lòng biết ơn và tri ân sâu sắc.

Như vậy, bài thơ đã thể hiện phong cách triết học, tư duy sắc bén của Nguyễn Trãi và gửi gắm những thông điệp sâu sắc về cuộc sống và nhân sinh.