Phân tích bài thơ gửi Sơn La

Tây Bắc đã trở thành vùng đất hứa của thi ca nghệ thuật những năm 58-60 khi miền Bắc tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Người nghệ sĩ đến với mảnh đất màu mỡ ấy để lăn lộn, đào xới, tìm tòi những nguồn cảm hứng bất tận trong trang viết của mình. Ví như Tô Hoài với tập “Truyện Tây Bắc” với truyện ngắn “Vợ Chồng A Phủ” đặc sắc hay Nguyễn Tuân lại thăng hoa giữa núi rừng Tây Bắc cùng con sông Đà dữ dội mà trữ tình này với tập “Tùy bút Sông Đà”. Tuy nhiên khi nhắc về Tây Bắc, ta còn thấm đượm chất trữ tình đậm đà trong tình cảm, cảm xúc của người nghệ sĩ, đặc biệt qua tác phẩm "Gửi Sơn La" của Lê Gia Hoài với hai khổ thơ mở đầu đậm đà cảm xúc:

“Ngược Sông Đà anh về thăm Tây Bắc
Thăm Sơn La giăng mắc gió ngàn bay
Nơi biên cương Sốp Cộp anh đã thấy
Đỉnh Pha Luông hùng dũng giữa mây trời.”

Về Sông Mã lòng anh bỗng chơi vơi
Khi được ngắm làn khói sương huyền ảo
Bay phất phơ quanh Bản Mòng huyên náo
Điệu xoè vui nghiêng Thác Dải Yếm rồi."

Ngụp lặn giữa trang thơ êm ái của Lê Gia Hoài, ta như lạc vào chốn thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội với hành trình về thăm Sơn La đầy gian nan, vất vả:

“Ngược Sông Đà anh về thăm Tây Bắc
Thăm Sơn La giăng mắc gió ngàn bay
Nơi biên cương Sốp Cộp anh đã thấy
Đỉnh Pha Luông hùng dũng giữa mây trời.”

Khổ thơ này mở đầu bằng hành trình của tác giả "ngược Sông Đà" – một hình ảnh mạnh mẽ gợi nhớ tới những con sông lớn, những con đường gian nan mà người ta phải vượt qua để về với Tây Bắc. Sông Đà vốn là con sông đã từng được Nguyễn Tuân miêu tả là "xảo quyệt", nó đanh đá, hờn ghen với những cái xoáy nước "ặc ặc" như đổ dầu sôi, những vách đá dựng đứng đến rợn người. Ấy thế mà Lê Gia Hoài lại có cuộc hành trình "ngược Sông Đà". Một chuyến trải nghiệm đầy chông gai, thử thách, đòi hỏi sự kiên trì, mạnh mẽ của con người. Khi tác giả về "thăm Sơn La", một mảnh đất Tây Bắc đầy hùng vĩ, những hình ảnh đầu tiên hiện ra là sự bao la của thiên nhiên với "gió ngàn bay", "biên cương", "Đỉnh Pha Luông" hùng dũng, mạnh mẽ giữa mây trời. Những từ ngữ như "giăng mắc", "gió ngàn bay", "biên cương" tạo ra một không gian bao la, mở rộng, cho thấy một vùng đất xa xôi, hoang sơ nhưng cũng rất kỳ vĩ. "Đỉnh Pha Luông hùng dũng giữa mây trời" là hình ảnh tượng trưng cho vẻ đẹp hùng vĩ và kiên cường của Sơn La, nơi có những dãy núi cao, cheo leo, phủ đầy mây, khiến cho mảnh đất này trở nên không chỉ đẹp đẽ mà còn đầy bí ẩn và lôi cuốn.

Giữa chốn thiên nhiên hùng vĩ ấy lòng người bỗng chơi vơi, mênh mang trong cảm xúc sâu lắng, trữ tình:

“Về Sông Mã lòng anh bỗng chơi vơi
Khi được ngắm làn khói sương huyền ảo
Bay phất phơ quanh Bản Mòng huyên náo
Điệu xoè vui nghiêng Thác Dải Yếm rồi.”

Trong khổ thơ này, tác giả miêu tả vẻ đẹp mờ ảo và quyến rũ của sông Mã – một trong những dòng sông nổi tiếng của Sơn La. Sông Mã từng xuất hiện trong Tây Tiến của Quang Dũng khi nhắc về nỗi nhớ da diết của người lính khi rời xa nơi đây "Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi" và trong chính cuộc chia li ấy, tác giả cũng thốt lên một nỗi nhớ "chơi vơi" mênh mang lan tỏa khắp không gian. Câu thơ "Về Sông Mã lòng anh bỗng chơi vơi" dường như đang mang một nỗi niềm xúc cảm như thế. Nó thể hiện sự xúc động mạnh mẽ của tác giả khi chứng kiến vẻ đẹp thơ mộng của cảnh vật nơi đây. Làn "khói sương huyền ảo" bao phủ lên cảnh vật, làm cho không gian trở nên huyền bí, như một bức tranh thủy mặc mờ ảo. Cảnh tượng "bay phất phơ quanh Bản Mòng huyên náo" càng làm tăng thêm sự sinh động, cho thấy sự hòa quyện giữa thiên nhiên và cuộc sống của con người nơi đây. "Điệu xoè vui nghiêng Thác Dải Yếm rồi" là hình ảnh của điệu xoè – điệu múa truyền thống của các dân tộc Tây Bắc, đặc biệt là dân tộc Thái, làm cho không gian thêm phần sinh động, vui tươi. Thác Dải Yếm, một trong những thác nước nổi tiếng ở Sơn La, là một biểu tượng cho vẻ đẹp hùng vĩ và lãng mạn của thiên nhiên nơi đây.