BIỆN PHÁP TU TỪ HOÁN DỤ

1. Khái niệm

* Các kiểu hoán dụ

2. So sánh ẩn dụ và hoán dụ

a. Giống nhau

b. Khác nhau

Bài tập 1: Cho đoạn thơ sau :

Còi máy gọi bến tàu hầm mỏ

Hòn Gai kêu Đất Đỏ đấu tranh

Áo nâu liền với áo xanh

Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

(Tố Hữu)

a) Trong đoạn thơ trẽn, tác giả đã sử dụng những từ ngữ nào để làm phép hoán dụ?

b) Phép hoán dụ ở đây nhằm chỉ đối tượng nào?

c) Tác dụng của các phép hoán dụ trong đoạn thơ.

Bài tập 2: Tìm và phân tích phép hoán dụ trong những câu sau:

a. Không có kính, rồi xe không có đèn,

Không có mui xe, thùng xe có xước,

Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:

Chỉ cần trong xe có một trái tim.

(Bài thơ về tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật)

b. Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.

(Đồng chí – Chính Hữu)

Bài tập 3: Tìm và phân tích phép hóan dụ trong câu thơ sau:

a. Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ

Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân

(Viếng lăng Bác – Viễn Phương)

b. Từ hồi về thành phố

Quen ánh điện, cửa gương

Vầng trăng đi qua ngõ

Như người dưng qua đường

(Ánh trăng – Nguyễn Duy)

Bài tập 4: Tìm phép hoán dụ trong những câu thơ sau và nêu tác dụng nghệ thuật của phép hoán dụ đối với các câu ca dao, câu thơ trên:

a. Áo chàm đưa buổi phân li

Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay

(Việt Bắc – Tố Hữu)

b. Mồ hôi mà đổ xuống đồng

Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương

(Giọt mồ hôi – Thanh Tịnh)

Bài tập 5: Trong giao tiếp hằng ngày, người ta có sử dụng hoán dụ không ? Em hãy tìm năm đến bảy hoán dụ nếu có.

Bài tập 6: Cho các cụm từ sau: bộ óc lớn, áo xanh tình nguyện, tấm lòng nhân ái, tay chuyền hai xuất sắc. Hãy viết 4 câu có sử dụng phép hoán dụ chứa cụm từ đó.

1. Khái niệm:Hoán dụ là gọi tên các sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gọi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. 

* Các kiểu hoán dụ

Có 4 kiểu hoán dụ:

+Lấy bộ phận chỉ toàn thể

+Lấy vật chứa đựng gọi vật bị chưa đựng

+Lấy cái cụ thể để chỉ cái trừu tượng

+Lấy dấu hiệu của sự vật để chỉ sự vật

2.Ẩn dụ và hoán dụ :
- Giống nhau : Đều gọi tên sự vật hiện tượng khái niệm này bằng tên sự vật hiện tượng khái niệm khác.
- Khác nhau : 
+ Giữa 2 sự vật, hiện tượng trong phép ẩn dụ có quan hệ tương đồng.
Cụ thể là : tương đồng về hình thức, về cách thức, phẩm chất, về chuyển đổi cảm giác.
+ Giữa 2 sự vật, hiện tượng trong phép hoán dụ có quan hệ gần gũi.

Bài tập 1: Cho đoạn thơ sau :

Còi máy gọi bến tàu hầm mỏ

Hòn Gai kêu Đất Đỏ đấu tranh

Áo nâu liền với áo xanh

Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

(Tố Hữu)

a) Áo nâu và áo xanh

b) Áo nâu:chỉ những ng­ười nông dân

Áo xanh:chỉ những ng­ười công nhân

c) Nêu được đăc điểm về trang phục của người nông dân, công nhân nước ta. Thể hiện sự quan sát, miêu tả, gần gũi ý nói: Các tầng lớp, giai cấp đang cùng nhau đứng lên xây dựng đất nước của chúng ta.

Bài tập 2:

a.Phép hoán dụ: hình ảnh “trái tim”

-Phân tích: Hình ảnh chỉ những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn. Đồng thời cũng là những hình ảnh ẩn dụ cho tinh thần trách nhiệm, lòng yêu nước nồng nàn, ý chí chiến đấu của họ những con người dũng cảm, kiên cường, đã và đang dành trọn tình yêu cho đất nước.

b. - Phép hoán dụ: hình ảnh “giếng nước gốc đa”

- Phân tích: Thể hiện nỗi mong nhớ chờ đợi của quê hương với những người lính. Câu thơ thể hiện nỗi nhớ người thân (ng lính) của những người ở nhà, nỗi ngóng trông của người mẹ đối với con và những người vợ đối với chồng,..

#ttk