Trong truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân có đoạn: …Bà lão cúi đầu nín lặng. Bà lão hiểu rồi. Lòng người mẹ nghèo khổ ấy còn hiểu ra biết bao nhiêu cơ sự, vừa ai oán vừa xót thương cho số kiếp đứa con mình. Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái mở mặt sau này. Còn mình thì… Trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hai dòng nước mắt… Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không. Bà lão khẽ thở dài ngửng lên, đăm đăm nhìn người đàn bà. Thị cúi mặt xuống, tay vân vê tà áo đã rách bợt. Bà lão nhìn thị và bà nghĩ: Người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được… Thôi thì bổn phận bà là mẹ, bà đã chẳng lo lắng được cho con… May ra mà qua khỏi được cái tao đoạn này thì thằng con bà cũng có vợ, nó yên bề nó, chẳng may ra ông giời bắt chết cũng phải chịu chứ biết thế nào mà lo cho hết được ? Bà lão khẽ dặng hắng một tiếng, nhẹ nhàng nói với “nàng dâu mới” : - Ừ, thôi thì các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng… Tràng thở đánh phào một cái (…) Bà cụ Tứ vẫn từ tốn tiếp lời: - Nhà ta thì nghèo con ạ. Vợ chồng chúng mày liệu mà bảo nhau làm ăn. Rồi ra may mà ông giời cho khá… Biết thế nào hở con, ai giàu ba họ, ai khó ba đời ? Có ra thì rồi con cái chúng mày về sau”. Bà lão đăm đăm nhìn ra ngoài. Bóng tối trùm lấy hai con mắt. Ngoài xa dòng sông sáng trắng uốn khúc trong cánh đồng tối. Mùi đốt đống rấm ở những nhà có người chết theo gió thoảng vào khét lẹt. Bà lão thở nhẹ ra một hơi dài. Bà lão nghĩ đến ông lão, nghĩ đến đưa con gái út. Bà lão nghĩ đến cuộc đời cực khổ dài dằng dặc của mình. Vợ chồng chúng nó lấy nhau, cuộc đời chúng nó liệu có hơn bố mẹ trước kia không?... (Trích Vợ nhặt, Kim Lân, Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục, 2013,tr 28-29) Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích trên. Từ đó, rút ra nhận xét tấm lòng của nhà văn Kim Lân dành cho người nông dân.

Vợ nhặt là một trong những truyện ngắn xuất sắc của Kim Lân. Trong truyện, để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc chính là nhân vật bà cụ Tứ với tâm trạng hiều biến đổi khi đứa con trai giới thiệu người vợ nhặt. 

Kim Lân là nhà văn lớn. Ông có lối viết chân thành, hồn hậu và thường viết về nông dân, nông thôn Việt Nam. Tên tuổi của ông gắn với Con chó xấu xí, Nên vợ nên chồng,...

Vợ nhặt được sáng tác vào năm 1954. Tiền thân là Xóm ngụ cư, được viết ngay sau Cách mạng tháng Tám nhưng thất lạc bản thảo. Dựa vào một phần cốt truyện cũ, nhà văn đã viết Vợ nhặt. 

Tâm trạng đầu tiên của bà cụ Tứ là xót thương. Bà thương cho đứa con của mình, thương cho chính mình "Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái mở mặt sau này. Còn mình thì…". Dấu chấm lửng ẩn chứa biết bao suy tư trong lòng bà cụ. Dòng nước mắt của bà cụ là dòng nước mắt thương con, là dòng nước mắt tủi phận và khiến người đọc xúc động. Hết thương con, thương mình, bà thương cả hai vợ chồng anh cu Tràng "Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không.". Đó là nỗi lòng nhiều những trăn trở nơi người mẹ già. 

Bà cụ Tứ còn hiện lên với tình thương dành cho người vợ nhặt. Dù "khẽ thở dài", nhưng bà không đay nghiến, chì chiết mà rất thương cho người vợ nhặt "Người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được…". Đó là sự bao dung, cảm thông của một người mẹ giàu tình thương. Sau đó, ta còn thấy tình mẫu tử lớn lao cùng tình thương người cao cả của bà cụ TỨ. Bà đã thể hiện sự trân trọng dành cho người vợ nhặt "các con đã phải duyên phải kiếp". Cách nói "duyên kiếp" cho thấy bà đã nâng lên giá trị của cuộc hôn nhân này. Đó không phải là sự cùng đường, mà đó là tình yêu thương và là trái ngọt của bao dung. 

Bà cụ Tứ lạc quan và tràn ngập tin tưởng "ai giàu ba họ, ai khó ba đời". Sự tin tưởng ở bà chính là biểu trưng cho cái nhìn của nhà văn Kim Lân vào tương lai. 

Nhưng dù có lạc quan đến đâu đi chăng nữa thì bà cụ Tứ vẫn không thể thoát khỏi nghịch cảnh đen tối với bóng đen của nạn đói. Ánh mắt "đăm đăm" của bà chính là hiện thực của cuộc sống thời đó. 

Qua đoạn trích, người đọc hiểu thêm về diễn biến tâm trạng bà cụ Tứ. Đó là tâm trạng nhiều biến đổi, nhưng cũng giúp người đọc thêm hiểu về ngòi bút nhân đạo của Kim Lân.