Nêu cảm nhận về đoạn thơ sau: "Mặt trời xuống biển như hòn lửa, ... Câu hát căng buồm cùng gió khơi." (Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận)

$ \boxed{\color{ orange }{\text{ # Trịnh Minh Anh }}} $

$ \boxed{\color{ blue }{\text{ # Hoiđap 247 }}} $                  

`-----------` 

                         " Bước ra khỏi một cuộc chiến tranh cũng phải có đầy đủ trí tuệ và nghị lực như bước vào một cuộc chiến tranh " , đó chính là câu văn trong “ Miền cháy “ - một cuốn tiểu thuyết được Nguyễn Minh Châu viết , sau năm 1975 . Dẫu ở thời gian nào thì đó cũng là lời nhắn dành cho những người cầm bút trong giai đoạn Văn học đổi mới . Trong năm 1958 , khi miền Bắc đã được giải phóng hoàn toàn , bắt đầu công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội . Là người tiên phong cho giai đoạn Thơ ca trong mười năm hòa bình ( 1955 - 1964 ) để cổ vũ tinh thần lao động của nhân dân . Huy Cận đã hướng ngòi bút của mình về thiên nhiên để có sự liên kết chặt chẽ hơn với con người . “ Đoàn thuyền đánh cá “ là một tác phẩm tiêu biểu của phong cách viết lúc ấy của Huy Cận . Bài thơ miêu tả khung cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào buổi hoàng hôn đầy rực rỡ , huy hoàng cùng với tinh thần hứng khởi của người dân làng chài . Xuyên suốt cả bài thơ , khổ đầu đã làm nổi bật nhất về khung cảnh khi ấy : 

           " Mặt trời xuống biển như hòn lửa 

              Sóng đã cài then , đêm sập cửa 

               Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi , 

            Câu hát căng buồm cùng gió khơi " 

                      Lê Quý Đôn từng cho rằng : “ Trong bụng không có ba vạn quyển sách, trong mắt không có cảnh núi sông kì lạ của thiên hạ thì không thể làm thơ được ” Nhưng có lẽ , theo Hoài Thanh và Hoài Chân nhận xét , Huy Cận chỉ “ đi lượm lặt những chút buồn rơi rác để rồi sáng tạo nên những vần thơ ảo não. Người đời sẽ ngạc nhiên vì không ngờ với một ít cát bụi tầm thường thi nhân lại có thể đúc thành bao nhiêu châu ngọc . ” “ Châu ngọc” ấy, không chỉ là “ ba vạn quyển sách ” bất di bất dịch , không chỉ là “ cảnh núi sông kì lạ ” bất biến theo thời gian mà nó là tầm vóc của vũ trụ, là nỗi niềm đi cùng với nhân thế . Trái tim của ông như đập chung một nhịp với trái tim của thời đại . Trước năm 1945 , vần thơ của ông sao mà tha thiết, não nề đến thế :

    “Chàng Huy Cận khi xưa hay sầu lắm , … 

    Nỗi nhớ thương không biết đã tan chưa ? 

     Hay lòng chàng vẫn tủi nắng , sầu mưa

   Cùng đất nước và nặng buồn sông núi ? ”

                                     ( Mai sau - Huy Cận ) 

Sau năm 1945 , khi cả đất nước dữ dội, sôi nổi trong cơn sóng của Cách mạng , nhiều thi sĩ đã lỡ bước , trượt chân , sa lầy vào thuở quá khứ buồn tủi mà lạc mất giữa nhịp thời sôi nổi . Nhưng Huy Cận , là “ một phần ” của thế gian này cũng dần bước ra khỏi “ thung lũng đau thương ” với thiên cổ sầu trước kia . Đánh dấu sự trở lại với một “ chàng Huy Cận ” mới , phải kể đến bài thơ được in trong tập “ Trời mỗi ngày lại sáng ” như một khát vọng được nhìn thấy khung cảnh huy hoàng , đất nước được thống nhất hai miền Nam – Bắc 

      Bài thơ “ Đoàn thuyền đánh cá “ được ra đời vào năm 1958 trong một chuyến đi thực tế ở vùng mỏ Hồng Gai - Cẩm Phả - Quảng Ninh của ông . Bài thơ được trình bày theo trình tự thời gian , không gian chuyến ra khơi của đoàn thuyền cho tới khi đoàn thuyền trở về . Tất cả đều mang âm hưởng của niềm vui , sự hạnh phúc trong lao động . Không khí ấy đã bao trùm nên toàn bộ cả bài thơ . Đoạn trích thuộc khổ một của bài thơ , bốn câu thơ có kết cấu gọn gàng cân đối . Nó như một bài tứ tuyệt vậy : Hai câu thơ đầu tả cảnh , hai câu thơ sau thì nói về con người . Cảnh và người như đối lập , song lại hòa hợp với nhau . Cảnh làm nền để cho hình ảnh con người nổi bật lên như tâm điểm của bức tranh trên biển vào lúc hoàng hôn , xế chiều đồng thời cũng là bức tranh lao động khỏe khoắn , vui tươi , tràn ngập âm thanh và rực rỡ sắc màu 

                  ' Không phải tôi riêng đề cao quan sát cần thiết hơn tư tưởng và từng trải ' ( Tô Hoài ) Và phải chăng nhờ sự ' đề cao quan sát ' tỉ mỉ ấy đã giúp Huy Cận có thể miêu tả cảnh hoàng hôn trên biển cũng là thời điểm đoàn thuyền ra khơi : 

            “ Mặt trời xuống biển như hòn lửa 

           Sóng đã cài then , đêm sập cửa “ 

Không giống cách người ta ví von thiên nhiên sao cho to lớn mà rợn ngợp , tựa một vỉ ẩn sĩ khó đoán , thất thường như cảnh biển được miêu tả trong " Đoạn trường tân thanh " : 

“ Buồn trông cửa bể chiều hôm , 

  Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa ? “ 

Bởi lẽ cảnh biển hay cảnh chiều tối lại gợi lên một không gian rộng lớn khiến cho con người không tránh khỏi cảm giác cô đơn , lạc lõng , lẻ loi . Tuy nhiên vẫn là không gian , thời gian ấy , vần thơ của Huy Cận lại đem đến xúc cảm ấm áp , ôm ấp , chở che cho cuộc hành trình ra khơi của những người dân chài . Mặt trời - thứ ta vốn coi thật xa xôi , vĩnh hằng , thậm chí ta còn chưa một lần dám nhìn thẳng , ấy vậy lại được Huy Cận mang đi so sánh với hòn lửa - vật tưởng chừng như hoàn toàn đối lập , nhỏ bé , tầm thường , thứ ngày nào ta cũng thấy trong đời sống hàng ngày . Bằng cách coi mặt trời như một hòn lửa , nhà thơ đã khéo léo khiến cảnh sắc thiên nhiên không còn vời vợi như thực tại mà đem lại cảm giác gần gũi , sinh động hơn bao giờ hết . Nếu chỉ căn cứ vào thực tế , ta sẽ thấy câu thơ rất vô lý bởi ở trên Vịnh Hạ Long : Hướng Đông sao có thể thấy cảnh mặt trời xuống biển như cách mà Huy Cận đã miêu tả mà chỉ thấy được cảnh mặt trời mọc . Ở đây , khi viết về cảnh mặt trời xuống biển nghĩa là Huy Cận đã lấy điểm nhìn từ trên con thuyền đang ra khơi nhìn về hướng Tây nơi biển bờ . Khi ấy xung quanh con thuyền là mênh mông sóng nước , mặt trời chỉ còn cách lặn xuống biển . Và mặt trời xuống biển lúc này dường như không bị tàn lụi , không tắt , dần chìm vào đáy nước đại dương . Biển cả bao la như thêm được sự nồng ấm . Phép tu từ so sánh mà tác giả sử dụng đã đem đến cho chúng ta một bước hoàng hôn mang vẻ đẹp rực rỡ , tráng lệ . Nhưng mà cũng có sự ấm áp ở trong đó , nó không hiu hắt , ảm đạm như trong thơ cổ . Thi hào Nguyễn Du từng viết trong bài “ Tổ Sơn Đạo Trung “ : 

       " Chiều xuống quạnh hiu bốn phía non 

                                      …

   Nắng cuối lên cao , thương ngập thương "

Đối với ông thiên nhiên là một người bạn đồng hành , một người mẹ có tấm lòng bao la , thấm đẫm tình cảm với con người ; cho ta miếng ăn , cái mặc . Vì vậy cách thức Huy Cận nói đến thiên nhiên như một người bạn cũ đã lâu , vẫn luôn thầm lặng bên ta . Huy Cận so sánh như vậy sở dĩ không phải để làm mất đi tầm vóc cao cả của thiên nhiên mà nhằm đưa ra những điều tưởng chừng vĩ đại , bất tận như sóng hay màn đêm đều như hóa thành một ngôi nhà thân thương của người dân , luôn dang rộng cánh tay chào đón họ về khi hoàng hôn buông xuống 

           Ngoài so sánh , Huy Cận còn sử dụng các hình ảnh nhân hóa , ẩn dụ : 

           “ Sóng đã cài then , đêm sập cửa “ 

Câu thơ ấy giúp cho người đọc cảm nhận được vũ trụ , biển cả như đi vào trạng thái tĩnh lặng , nghỉ ngơi , thư giãn . Vũ trụ ở hiện tại như một ngôi nhà khổng lồ . Những lượn sóng dài như chiếc then cài , màn đêm đang dần buông xuống là cánh cửa . Câu thơ hiện lên với một thiên nhiên , vũ trụ bao la gần gũi với con người , biển cả hay mặt trời . Đó đều là ngôi nhà thân thuộc của mỗi người ngư dân . Chỉ với biển , với sóng , Huy Cận đã tạo nên một sự nhân hóa vừa mang nét kỳ bí vừa như khép lại một thế giới trước để rồi mở ra một thế giới khác cũng đẹp và huyền ảo của biển đêm . Có thể nói hai câu thơ đầu đã thể hiện được tình yêu thiên nhiên và lòng yêu mến cuộc đời của nhà thơ Huy Cận . Thiên nhiên , vũ trụ là cái phông , cái nền cho con người xuất hiện . 

                  Song song với sự nghĩ ngơi đó , khi màn đêm buông xuống , mọi nơi đã chìm vào sự tĩnh lặng thì biển lại đón những hoạt động mới từ những người làng chài lưới nơi đây , họ luôn hăng say , phấn khởi và vui sướng với công việc : 

        “ Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi 

        Câu hát căng buồm cùng gió khơi “ 

Huy Cận đã khéo léo lồng và chữ “ đã “ cài then của câu thơ trên với chữ “ lại “ ra khơi ở câu dưới , sự so sánh về ý nghĩ kín đáo : Vũ trụ đã nghỉ ngơi hoàn toàn những cũng vào thời điểm ấy “ đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi “ . Những người đánh cá trên đoàn thuyền ấy đã cho thời điểm thích hợp với công việc dẫu đi ngược lại với quy luật của vũ trụ , bởi họ là những người lao động , sống để lao động và mang theo quyết tâm chinh phục công việc của mình : công việc đánh cá trên biển . Hình ảnh , nhịp điệu trong câu thơ diễn tả khí thế khỏe khoắn , phấn khởi của những người lao động , khẩn trương làm việc . Đoàn thuyền lại rơ khơi tuần tự nhịp nhàng như nhịp sống không bao giờ ngừng nghỉ . Chữ “ lại “ trong câu thơ đã diễn tả được điều đó , cho ta hiểu . Đây là một công việc là hoạt động hằng ngày , thường xuyên và đã trở thành một nếp sống quen thuộc của những người ngư dân ở vùng biển ấy . Mặc dù ra khơi vào ban ngày nhưng tác giả lại cho ta thấy được sự tấp nập , đông vui trên biển bởi cả một đoàn thuyền ra khơi chứ không phải chỉ một con thuyền ra khơi . 

          Huy Cận đã tạo ra một hình ảnh khỏe , lạ mà thật từ sự kết hợp giữa ba sự vật và hiện tượng : 

       " Câu hát căng buồm cùng gió khơi "

Câu thơ chứa hình ảnh ẩn dụ mang tính khoa trương thể hiện sự khỏe khoắn , say mê , hăng say của những người ngư dân . Người đánh cá căng buồm và cất câu hát lên khiến ta như có cảm giác chính những câu hát đó đã làm căng cánh buồm . Câu hát mang theo niềm vui , hứng hởi , sự phấn chấn của người lao động trong buổi ra biển đánh cá . Tiếng hát ấy còn thể hiện được niềm mong ước của người đánh cá : Mong ước có một chuyến ra khơi đánh bắt được thật nhiều hải sản , nhiều cá tôm . Lao động lúc nào không còn là một nghĩa vụ mà đã trở thành một niềm vui , một chuyến du ngoạn độc tấu lên những câu hát cùng ngọn gió , cùng thiên nhiên : 

   " Biển bằng không có dòng xuôi ngược , 

      Cơm giữa ngày mưa gạo trắng thơm "

                    ( Mưa xuân trên biển - Huy Cận ) 

Nghệ thuật ẩn dụ trong hình ảnh thơ lãng mạn này đã giúp thể hiện một hiện thực : Đó là niềm vui phơi phới , tinh thần lạc quan , hứng khởi của người dân chài . Họ yêu biển , yêu nghề , say mê với công việc để làm giàu cho đất nước , Tổ quốc : 

               " Không ai nhớ mặt , đặt tên 

              Nhưng họ đã làm ra Đất Nước "

                 ( Đất Nước - Nguyễn Khoa Điềm ) 

               “ Đối với nhà thơ, tìm cho ra bút pháp của mình – nghĩa là trở thành nhà thơ " . ( Raxun Gamzatop ) Huy Cận đã thành công trong việc sử dụng bút pháp lãng mạn với các biện pháp đối lập , so sánh , nhân hóa , ẩn dụ và có cả phóng đại nữa . Tất cả đã khắc họa lên hình ảnh và vẻ đẹp của mặt trời lúc hoàng hôn , cảnh biển khi về đêm và tinh thần hăng say , phấn khởi , chăm chỉ , nỗ lực , cố gắng của những người ngư dân khi ra khơi . Bài thơ còn cho thấy sự miêu tả hài hòa giữa con người và thiên nhiên . Bài thơ có nhiều sáng tạo trong việc xây dựng hình ảnh bằng liên tưởng , tưởng tượng phong phú , độc đáo , có âm hưởng khỏe khoắn , hào hùng và lạc quan . “ Đoàn thuyền đánh cá ” như một minh chứng trong phong cách sáng tác mới của nhà thơ Huy Cận . 

                     Chẳng phải ngẫu nhiên khi Jorge Luis Borges nhận định rằng “ Thời gian hủy hoại các lâu đài nhưng làm giàu những vần thơ ” . Văn học nghệ thuật muôn đời vẫn thế ! Chiếc lá có thể vì thời gian mà héo úa nhưng sự trường tồn của những nghệ thuật trong văn chương luôn được giàu lên . Phải chăng Huy Cận đã giúp “ Đoàn thuyền đánh cá ” “ nằm ngoài quy luật của sự băng hoại ” . Khổ đầu của bài thơ đã làm nổi bật về cảnh đẹp kì vĩ , hào hùng , tráng lệ của hoàng hôn trên biển đồng thời cũng cho ta thấy tinh thần hăng say lao động của những người dân lao động trong những năm xây dựng xã hội chủ nghĩa . Ở hiện tại , đất nước đã hoàn toàn được thống nhất , nhưng không vì vậy mà chúng ta ngừng lại công việc lao động sản xuất . Đặc biệt , đối với những thế hệ trẻ như chúng em thì luôn phải không ngừng cố gắng phát triển bản thân . Những năm gần đây , nước ta đang đứng trước nguy cơ bị mất chủ quyền biển đảo , là một người con của Tổ quốc chúng ta phải biết đứng lên đấu tranh , bảo vệ và khẳng định lại chủ quyền biển đảo : “ Hoàng Sa , Trường Sa là của Việt Nam ” : 

     “ Nếu hung hăng chúng liều lĩnh tiến vào 

         Ta sẽ đánh như Bạch Đằng xưa ấy 

        Ta sẽ đánh cho chìm sâu xuống đáy 

          Dưới màu cờ tổ quốc đỏ tung bay " 

               ( Mơ về biển đảo - Tạ Thăng Hùng )