~~ Phân từ loại và vùng miền sử dụng ngôn ngữ này Bố cục: STT. Từ + vùng miền được sử dụng + từ loại + từ ngữ toàn dân tương ứng VD: 1. Má (miền Nam, danh từ): mẹ. Cái STT các bạn ko cần vt đâu nhá.Mình còn nhều từ nữa, Các bạn chỉ cần sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái thoyy(Y như quyển từ điển đó ạ zì mình đang làm quyển từ điển)) ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Đằng nớ: đầu đó, đằng kia (Đằng nớ có bún mụ Châu). Đập lộn (đập chắc, đập nhau): đánh nhau (Trẻ em thích đập lộn) Đến đỗi chi: đến nỗi nào (Tình hình đến đổi chi mà phải di tản). Đến nỗi răng: sao đến nỗi (Em can mà anh chẳng hề nghe, chừ đến nỗi răng mà tay bưng nón gạo, tay xách bó củi nè, thảm chưa- Hò Huế). Để khỏi: để tránh (Học để khỏi nghèo). Để lộn bậy: sắp đặt không ngăn nắp (Trong tủ, áo quần để lộn bậy). Để luột (để vuột mất): để qua cơ hội tốt (Tính toán kỹ quá để lượt mất cơ hội tốt). Để mà coi: rồi sẽ thấy (Tiếng dọa dẫm) (Tau nói không nghe, để mà coi). Để nhau (thôi nhau): bỏ nhau (Ở với nhau không được thì để nhau ra cho khỏe nhau). Để sẩy (để luột): để mất cơ hội (Để sẩy cơ hội). Để trong bụng: không nói ra (Vợ biết chồng có mèo nhưng để trong bụng mà thôi). Để vợ: ly dị (Chồng mê gái để vợ về lại nhà cha mẹ). Ngày xưa gọi là “cho vợ hoàn tôn” hay “cho vợ quy tôn”. Để xởn lởn: để hết mưa đã. Đệ: 1.để, giao cho (Đệ em làm cho); 2. đặt (Đệ cái chén trên bàn). (Giọng Mỹ Chánh). Đệ ngai: đệ ngươi, coi thường (Làm quá, đệ ngai tau, tau trị cho sặc máu). Đi ba bước thấu: gần đấy thôi (Trường học tới nhà đi ba bước thấu). Đi cà lết (đi cà sệt): đi kéo gót chân, có vẻ mệt mỏi (Đường đi xa ngái, mệt quá, đi cà lết cà sệt nửa đêm mới về thấu nhà). Đi cà rỡn: đi dạo, đi quanh (Không đi học mà thích đi cà rỡn ngoài đường). Đi cả tua: đi cả dãy (Trống vừa đánh ra chơi là học trò đi cả tua vô nhà cầu). Đi cho dày: đi nhiều lần (Kỵ chạp nhà em, anh đi cho dày, ba mẹ mới gả em cho anh). Đi chơi đi dỡi: đi chơi hoang (Con trai đi chơi đi dỡi dễ bị mắc bệnh). Đi chung một kiệt: bạn đồng hành đi chung một đường nhỏ, ý nói làm vợ làm chồng cùng đi với nhau trong ngõ vắng (Thiếp với chàng xưa kia tưởng đi cùng một kiệt, Ai hay ông Trời phân biệt mỗi đứa mỗi đàng- Hò Huế). Đi chưn: 1. đi bộ (Đây đến đó cũng gần, di chưn cũng được); 2. đi chân không (Tui thích đi chưn cho khỏe, không thích mang guốc kềnh càng). Đi cua: đi ve gái, đi tán gái (Anh nớ có tài đi cua). Biết khi mô: biết bao giờ (Biết khi mô mới có người thương tui thiệt tình) Biết làm răng chừ: biết làm sao bây giờ (Chuyện đã lỡ dĩ như rứa, biết làm răng chừ). Đì (cái đì): bụng dưới (Quần trụt xuống tận dưới cái đì). Đía tam toạng (đía ba xon): Nói dốc, nói phét. (Hắn đía tam toạng mà cũng lắng nghe). Đoanh: Quấn quít xung quanh (Bầy con đoanh quanh mẹ; Răng cứ đoanh theo tau không cho tau làm việc, đi chơi đi). Đoản hậu (vô hậu): 1. Không có hậu, tệ bạc (Đồ đoản hậu, ăn ở nhà người ta rồi còn đem cướp về nhà. Hắn thiệt đoản hậu, lường gạt cả vợ); 2. Quá sức (Ác đoản hậu. Thông minh đoản hậu). Đò nôốc (đò nốt): Ghe thuyền (Đi đò noốt phải cẩn thận, hành thuyền kỵ mã tam phân chí mạng). Đòi: Muốn (Anh đòi thương em, thương chỗ mô). Đòn (cái đòn): cái ghế nhỏ ngồi sát đất (Ngồi trên đòn khi chụm lửa rơm. Ngồi chò hõ không quen nên phải ngồi trên cái đòn khi ăn cơm hến). Đòn dòng (đòn lương): “đòn dòng” tức là “đòn cái” gác trên nóc rường ở Huế, còn gọi là “đòn lương”. Đó đây: Anh em (Tiếng kêu nhau của hai người yêu nhau). Núi nào cao bằng núi danh vọng, nghĩa nào trọng bằng nghĩa vợ chồng. (Dẫu cho nước chảy đá mòn, đó làm sao mượt đó, đây em còn đợi đây – Hò Huế). Đó tề: Đấy kìa (Cái nớ ở đó tề, thấy chưa?). Đoại (cái đoại): cái tô lớn, tức cái “đọi”. Đốp: Bị người nói lại làm cho mất mát (Anh nói giỡn bị chị nớ đốp lại cho). Đợ lên (nơn lên): Nâng lên (Đợ ghê lên, tui tìm đồng xu). Đun: 1. Đun vào miệng, đưa vào miệng (Hễ khóc, đun bụ vô là nín ngay. Có mấy cũng đun vô miệng, không chịu để dành); 2. Nấu (Đun ấm nước sôi chế trà). Đứng xớ rớ: Đứng chầu rìa, không làm gì (Đứng xớ rớ rồi về). Đưới: dưới (Cái con cúi tui để dưới bếp). Được một cấy (được một cái, được một việc): giỏi hơn cả (Ít học nhưng hắn được một cấy lễ phép với người lớn tuổi). Được răng hay rứa (đuợc chăng hay chớ): được thì tốt, không được thì thôi (Lãnh đồ cứu trợ, được răng hay rứa). Đượng: 1. Sững, cứng cõi, không tự nhiên (Lưng đượng. Mặt đượng= mặt sượng sùng); 2. Nhác (Người đượng thường nhác). Đượng lưng: lười biếng. Ất giáp không biết mô (mô tê không biết): không biết gì hết (Ất giáp không biết mà cũng làm tàng cố vấn).

Đ

đạ (Quảng Trị ; phó từ): đã.

đá giò lái (Quảng Trị ; động từ):  đá quay một vòng ra sau làm đối phương bất ngờ, cũng có thể chỉ sự thất bại bất ngờ trong tình yêu.

đã hễ (quãng ngãi  ; khẩu ngữ):  đã nha, ha, nhỉ, nhé.

đai (Quảng Trị ; tính từ):   dai.
đài (nghệ an ; danh từ ):   gầu,ca, vật mục nước có cán cầm.

đái (Quảng Trị ; danh từ ):   bộ phận sinh dục nam.

đại chẳng (Quảng Trị ; tính từ):   to lớn.

đại (miền Trung ; thán từ-chỉ từ):  1. khá. 2. bừa.

đám (Quảng Trị ; động từ):   dám, tỏ ý thách thức.

đàng (miền Trung ; danh từ ):   đường.

đánh đòn xa (miền Trung ; động từ ):  động tác đi lại 2 tay đánh so le liền khúc.

đao (Quảng Trị ; danh từ ):   con dao.

 đau rọt (miền Trung ; động từ): đau lòng, đau bụng.

đằng nớ (Huế  ; trạng từ): đầu đó, đằng kia.

đặt trẹt (Quảng Trị ; danh từ ):   ngày đầu tiên cho heo con ăn. 

đắt khách (miền nam ; tính từ):   đông khách.

đập (chắc)  (miền Trung ; động từ):  đánh (nhau).

đập lộn (đập chắc , đập nhau) ( Huế ;  động từ ): đánh nhau.

đậu phộng (miền nam ; danh từ ):  lạc.

đậu (miền nam ; danh từ ):   đỗ.

đầu dầu (Quảng Trị  ; động từ ):  đi đầu trần không mũ nón đội trên đầu.

 đấy (miền Trung ; động từ):   đái.

đéng (Quảng Trị ; tính từ) điếng.

đéng (Quảng Trị ;  danh từ ) ráy tai.

để đèng (Quảng Trị ;  động từ):  để dành.

đệ (mỹ chánh, Huế ; động từ): 1.để, giao cho; 2. đặt.

đệ ngai (Huế ;  tính từ): đệ ngươi, coi thường.

đệc (Quảng Trị ; tính từ):  khờ.

đến đỗi chi (Huế ;  thán từ): đến nỗi nào.

đến nỗi răng (Huế  ;  thán từ ): sao đến nỗi .

để khỏi (Huế ; tình thái từ ): để tránh.

để lộn bậy (Huế ;  tính từ ): sắp đặt không ngăn nắp .

để luột (để vuột mất) (Huế ;  động từ): để qua cơ hội tốt.

để mà coi (Huế ; tình thái từ ): rồi sẽ thấy (tiếng dọa dẫm) .

để nhau (thôi nhau) (Huế ;, động từ ): bỏ nhau.

để sẩy (để luột) (Huế ; động từ): để mất cơ hội.

để trong bụng (Huế ; động từ ): không nói ra.

để vợ (Huế ; động từ ): ly dị (chồng mê gái để vợ về lại nhà cha mẹ). ngày xưa gọi là “cho vợ hoàn tôn” hay “cho vợ quy tôn”.

để xởn lởn (Huế ; khẩu ngữ): để hết mưa đã.  

 đì (Huế ; danh từ ): bụng dưới.

 đị (Quảng Trị ; tính từ):   đỏm.

 đía tam toạng (đía ba xon) ( Huế; động từ ; khẩu ngữ ): nói dốc, nói phét.

 đìa (Quảng Trị ; danh từ ):  ao , hồ.

 địa (Quảng Trị ; danh từ ): đĩa.

địch (miền Trung ; động từ):  đánh rắm.

địu (Quảng Trị ; danh từ ):   dây chun,nịt.

đi ba bước thấu (Huế  ; tính từ): gần đấy.

đi bung, đi đùng  (vùng nông thôn và các vùng khác ;động từ):  đi đập phổng ngô, phổng gạo, khoai lang sắt khô của những đứa trẻ.

đi cà lết (đi cà sệt) ( Huế; động từ ): đi kéo gót chân, có vẻ mệt.

đi cà rỡn (Huế; động từ): đi dạo, đi quan.

đi cả tua (Huế; động từ):  đi cả dãy.

đi cho dày (Huế; động từ): đi nhiều lần .

đi chơi đi dỡi (Huế; động từ): đi chơi hoang.

đi chung một kiệt (Huế , động từ): bạn đồng hành đi chung một đường nhỏ, ý nói làm vợ làm chồng cùng đi với nhau trong ngõ vắng .

đi chưn (Huế; động từ): 1. đi bộ ; 2. đi chân không .

đi cua (Huế ;  động từ): đi ve gái, đi tán gái (anh nớ có tài đi cua).

đi mánh (Quảng Trị  ; động từ ):  đi buôn lậu.

đi sim (dân tộc vân kiều ;  động từ):  trai gái đi tỏ tình.

đi bỏ trầu (Quảng Trị ; động từ):  dạm hỏi trước khi cưới.

đi đồng (Quảng Trị ;  động từ):  đi đại tiện.

đọ (Quảng Trị ; chỉ từ): đó.

đó tề  (Huế ; chỉ từ ): đấy kìa.

đó đây (Huế ; đại từ ): anh em (tiếng kêu nhau của hai người yêu nhau).
đoại (cái đoại)(Huế ; danh từ ): cái tô lớn, tức cái “đọi”.

đọa (Quảng Trị ; tính từ ): mệt.

đọi (miền Trung ; danh từ ): (cái)  bát.

đoanh (Huế;động từ): quấn quít xung quanh.

đoản hậu (vô hậu) ( Huế ; khẩu ngữ ): 1. không có hậu, tệ bạc; 2. quá sức.

đò nôốc (đò nốt) ( Huế ; danh từ  ): ghe thuyền.

đòi (Huế ; động từ ): muốn.

đòn (cái đòn)(Huế ; động từ ): cái ghế nhỏ ngồi sát đất. 

đòn dòng (Huế ; danh từ ): “đòn dòng” tức là “đòn cái” gác trên nóc rường, còn gọi là “đòn lương”.

đòn triêng (miền Trung ; danh từ ):  đòn gánh.

đọt  (miền Trung ; danh từ ):   ngọn.

độ cợ  (miền Trung ; động từ): độ cỡ , ước đoán kích cỡ.

đôi (miền Trung ; động từ): ném.

đốn (miền Trung ; động từ):   chặt.

đốn (miền Trung ; trợ  từ): đống .

động (miền Trung,miền nam  ;  danh từ ): núi.

đôông đôông (Quảng Trị ; danh từ ): nóc nhà.

đột (Quảng Trị ; danh từ ):   cái lu (sành sứ).

đốp (Huế ; động từ ): bị người nói lại làm cho mất mát.

đợ (Quảng Trị,động từ):   đỡ.                          

đợ lên (nơn lên) (Huế , động từ): nâng lên.

đỡ (miền nam, miền Trung ; tính từ ): mắc cỡ, xấu hổ.

đớp (dân dã ;  động từ ):  ăn.

 đờn (Quảng Trị ; danh từ  ):   đàn.

đợng (Quảng Trị  ; động từ):  đựng.

 đụa (Quảng Trị ; danh từ  ):  đũa, đôi đũa gắp đồ ăn.

đụi (miền Trung ; động từ ): húc.

đùm (nghệ an ;  động từ ): gói.    

đun (Huế ; động từ ): 1. đút vào miệng, đưa vào miệng ;2. nấu.

đụn (Quảng Trị ;  phó từ): đống.

đút (miền Trung ; động từ): đốt.

đùi cui (Quảng Trị ;  danh từ ):   dùi cui.

đưới (Huế ; tính từ ): dưới.

được nời (Quảng Trị ; động từ ):  làm tới.

đứng dẹo (miền Trung ;  động từ ): đứng tựa vào 1 vật thể nào đó.

đường dầu (miền Trung , miền Nam  ;  danh từ  ):  những con đường đã được đổ nhựa đường.

đứng xớ rớ (Nam Bộ ; động từ ): đứng chầu rìa, không làm gì. 

được một cấy (được một cái, được một việc)(Nam Bộ ; tính từ ): giỏi hơn cả.

được răng hay rứa (đuợc chăng hay chớ)(Nam Bộ ; khẩu ngữ ): được thì tốt, không được thì thôi.

đượng (Huế ; tính từ ): 1. sững, cứng cõi, không tự nhiên ; 2. nhác .

đượng lưng (Nam Bộ ; tính từ): lười biếng.

 

.

Ê

Ếc (miền Trung ; danh từ  ): ếch.

Ề  (miền Trung ; khẩu ngữ): ừ.

G

gác – măng – rê (Quảng Trị ; danh từ  ): cái tủ bếp.

gác đờ co  (Quảng Trị ; danh từ  ): người cận vệ ( từ pháp hóa ).

giả đò (Huế ; động từ ): làm bộ , giả bộ.

gáo (Quảng Trị ; danh từ  ):  dụng cụ có cán cầm để múc nước(ca,gầu…).

gàu dai ( miền Bắc ; danh từ) hay còn gọi là cái gàu dùng để tát nước, ở các vùng nông thôn trồng lúa hoặc trồng rau hay dùng để tát nước vào ruộng.

gáy ( một số tỉnh thành ; động từ ): trạng, nói trạng .

gặm (Quảng Trị ; động từ ): cắm,trồng.

gân (Quảng Trị ,tính từ ): liều, gắng, cố.

ghe (miền nam ; danh từ  ):đò.

ghi đông (miền nam , miền Trung ; danh từ ): tay lái của xe đạp.

giặc (Quảng Trị ; động từ ): giật (bứt).

giê lúa (Nha Trang ; động từ ) đây là hành động giơ rổ lúa lên cao rồi thả trước gió để tách hạt lúa dẹp với hạt lúa chắc ra 2 bên.

gin (miền Trung ; tính từ ):  gần.

giấy manh (Bình Dương ; danh từ  ): giấy kẻ ngang .

ghế (miền Bắc ;động từ ): trộn chung hay độn chung lại với nhau.

giẹp (Huế ; danh từ  ): hạt lúa lép.

giò (miền Trung ; danh từ  ): chân, cẳng, cẳng chân.

giò mỡ (một phần vùng Quốc Oai ; danh từ  ): giò xào.

giò bó , giò nắm (Hưng Yên , Thái Bình ; danh từ  ):giò xào.

gió như hò như hát (Huế ; khẩu ngữ ): gió nhiều , gió to.

giói (Huế ; động từ ): kêu , gọi.

gión ( Huế ; số từ ): nhúm nhỏ , chụm mấy đầu ngón lấy một ít (đồ vật ).

giởi (Huế ; động từ):  chơi.

giúm lửa (Huế  ; danh từ  ): nhóm lửa.

giừ (miền Trung ; danh từ  ):  giờ.

giựt e (Huế ; tính từ) sợ điều gì đó xảy ra.

guậy (Quảng Trị ; tính từ ): phá,quậy.

gò (Quảng Trị ; động từ ): tán gái.

gớm, gớm guốc (Quảng Trị ; tính từ ): bẩn, dơ bẩn .

gười (Nghệ An ; động từ ): gửi.

H

hà (miền Trung ; động từ ): há , thường nói để trẻ nhỏ hả miệng khi cho ăn.

hai lúa (miền Nam;tính từ): quê mùa.

hàm hồ hàm chứa (Huế ; tính từ):hàm hồ.

háy (Huế ; động từ ): nguýt.

hằm hà hằm hụi ( Huế ; tính từ ): hì hục.

hắn (miền Trung;danh từ ): nó.

hầy (Thanh Hóa;khẩu ngữ): nhở.

hè (miền Trung;khẩu ngữ): nhỉ.

hè (Long An;danh từ ): khoảng đất ngoài nhà, sát vách.

hè (Huế ; khẩu ngữ , chỉ từ ):  1.nhé ; 2.kìa .

hẻm (miền Nam;danh từ ):  ngõ,ngách.

hén (Quảng Trị;khẩu ngữ): nghe , nhỉ ,nhé.

hèn chi (miền Nam;liên từ): bảo sao,chả trách , thảo nào.

hẹn nắng (Huế ; tính từ ): hửng nắng.

heo (miền Nam;danh từ ): lợn.

hèo (miền Trung ; khẩu ngữ ): (nhẹ hơn) hử, hở.

hiện ngụy ( Huế ; tính từ ): lạ quá .

họt lóm , họt mót (Huế ; động từ ):học lóm,học mót, học lén , học không chính thức.

họn /  hoọn (Huế ; từ đệm ): đi.

học ( Huế ;động từ): học tập, học hỏi.

họoc dọi (Bến Tre;động từ): làm theo, chép lại ý của ai đó.

hòm (miền Nam;danh từ ): quan tài.

họn (Quảng Bình;danh từ ): họng .

họt lại (Huế , động từ ): mách lẻo.

họt (Huế , động từ ): học.

hôi xoong (miền Trung ; tính từ ):  mùi hôi của nước tiểu .

hôn (Bình Dương ; khẩu ngữ ): hông.

hộn (Kiên Giang; động từ):  hỗn.

hôm tê (Huế , chỉ từ ): hôm kia.

hộn đẩu (Huế ; tính từ ): hỗn láo.

hôn xôi (Huế ; động từ ): nấu xôi bằng hơi nước.

hột ló (Huế ; danh từ  ) hạt lúa.

hớn (Huế ; động từ ): hứng.

hủ bùng binh (miền Nam;danh từ ):  con heo đất dùng để tiết kiệm tiền.

hui (Huế ; động từ ): đốt.

hung ( Huế ; lượng từ ):  nhiều.

hun (Đồng Tháp;động từ): hôn .

hườm hườm (Huế ; tính từ ): (trái cây )gần chín.

I

ì (Quảng Trị ; khẩu ngữ ): Ừ.

ì đọ (Quảng Trị ; khẩu ngữ ): Ừ đó.

in (miền Trung ; tính từ ): giống.

inh (Nam Bộ ; tính từ ): Ồn.