Có ý kiến cho rằng: “Thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ”. Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ nhận định trên qua bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan

     Andre Chenien từng nhận định rằng ‘’ Nghệ thuật chỉ làm nên câu thơ, trái tim mới làm nên thi sĩ ‘’. Thật vậy, thơ ca là thế giới tâm hồn, tình cảm, là những rung cảm sâu sắc trước cuộc đời của nhà thơ, thơ ca thể hiện những tình cảm phong phú, những cung bậc cảm xúc đa dạng, những góc nhìn đa chiều của người nghệ sĩ trước cuộc đời. Thêm vào đó thơ ca là nghệ thuật ngôn từ nên thơ ca được tạo nên bởi âm thanh, từ ngữ, hình ảnh, sinh động, đẹp đẽ nhất. Cùng với quan điểm đó, có ý kiên cho rằng : ‘’Thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ “. Bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan là bài thơ đã “ bắt rễ từ lòng người nở hoa nơi từ ngữ”.

    Trước hết ta cần hiểu: “Thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ” là gì? Ý kiến trên bàn về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm thơ ca. Một tác phẩm thơ ca chân chính phải khởi phát từ tình cảm dạt dào của tác giả và được thể hiện bằng ngôn từ chắt lọc, chau chuốt. “ Thơ ca bắt rễ từ lòng người ” - thơ ra đời từ cảm xúc của chủ thể trữ tình trước thiên nhiên, tạo vật, cuộc sống, con người…Thơ ca là tiếng nói chân thành của tình cảm. Thơ do tình cảm mà sinh ra. Thơ luôn thể hiện những rung cảm tinh tế, thẳm sâu trong lòng tác giả. Và để bài thơ thực sự đi vào lòng người thì lời thơ bao giờ cũng được chắt lọc, giàu hình tượng, có khả năng gợi cảm xúc nơi người đọc tức “ Nở hoa nơi từ ngữ”. Vẻ đẹp ngôn từ chính là yêu cầu bắt buộc đối với thơ ca. Thơ ca khởi nguồn từ cảm xúc của tác giả trước cuộc sống, thăng hoa nơi từ ngữ biểu hiện. Cái lớp ngôn từ bên ngoài đẹp đẽ sẽ chỉ là một thứ vỏ không hồn nếu nó chẳng chứa đựng một nội dung cao cả gây xúc động lòng người. Thơ không chỉ là chiều sâu suy ngẫm mà còn là sự chắt lọc kết tinh nơi  ngôn từ, thơ đẹp còn bởi ngôn từ đẹp, giàu nhịp điệu, hình ảnh, âm điệu, âm hưởng, nhạc điệu thơ… Người nghệ sĩ lấy những cảm xúc chân thành của mình ra để viết nên những vần thơ đẹp làm rung động lòng người, có như vậy tác phẩm mới sống lâu bền trong lòng độc giả. Bài thơ “ Qua Đèo Ngang ” của  Bà Huyện Thanh Quan là bài thơ có những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật. (Bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan là bài thơ đã “ bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ”) .

     Bài thơ Quan Đèo Ngang  của Bà Huyện Thanh Quan là bài thơ “ bắt rễ từ lòng người”. Bài thơ được sáng tác khi Bà vào Huế nhận chức Cung trung giáo tập khi đi qua Đèo Ngang đã tức cảnh sinh tình. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là nỗi buồn man mác, nhớ nhà, quê hương, thương cho thân người con gái yếu đuối đường xa. Bài thơ sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tình đặc sắc để kín đáo thể hiện nỗi nhớ nước thương nhà và nỗi buồn cô đơn thầm lặng của thi sĩ ( thi nhân). Bài thơ được sáng tác theo thể thất ngôn bát cú. Với tám câu thơ mà đã thấy được những thần thái, cái hồn trong cảnh vật và con người trước cảnh núi rừng hiu quạnh.

     Hai câu đề là khung cảnh Đèo Ngang trong buổi chiều hoàng hôn:

“Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà

Cỏ cây chen lá, đá chen hoa”

      Câu thơ mở đầu gợi mở về không gian, thời gian. Cụm từ “bóng xế tà” gợi ra thời điểm chiều tà đã bao trùm lên không gian đèo Ngang-gợi cho con người cảm giác buồn man mác, có chút nuối tiếc về một ngày đang sắp qua. Tiếp đến nhà thơ sử dụng điệp từ “chen” cùng cách gieo vần lưng “lá, đá” đã tạo nên sự cô đơn, tĩnh mịch. Từ “tà” như diễn tả một khái niệm sắp tàn lụa, biến mất. Yếu tố thời gian làm cho câu thơ thêm phần buồn bã. Ca dao cũng đã có câu:

“Vẳng nghe chim vịt kêu chiều

Bâng khuâng nhớ mẹ, chín chiều ruột đau”

     Thế mới biết, những tình cảm cao quý của mỗi người dường như gặp nhau ở một điểm. Đó chính là thời gian. Mà quãng thời gian thích hợp nhất để bộc lộ sự nhớ nhung khắc khoải chính là lúc chiều về. Ở bài thơ “Qua đèo Ngang”, tác giả bỗng dâng lên cảm xúc man mác khi bà bắt gặp ánh hoàng hôn bao phủ cảnh vật.Với việc nhân hoá cảnh vật qua động từ “chen” cùng với phép liệt kê hàng loạt cho ta thấy nét sống động trong bức tranh thiên nhiên Đèo Ngang hoang vu với sức sống thật mãnh liệt.

     Tiếp đến là hai câu thực, tác giả đã miêu tả hình ảnh cuộc sống con người nơi Đèo Ngang thông qua sự cảm nhận của thi sĩ.

“ Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông chợ mấy nhà”

     Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật đảo ngữ cùng với từ láy “lom khom”, “lác đác” gợi tả để thấy sự nhỏ bé, lẻ loi, heo hút của con người  so với cảnh thiên nhiên hùng vĩ của Đèo Ngang. Dường như không khí vắng vẻ hiu quạnh bao trùm lên toàn cảnh vật càng gợi lên nỗi buồn khôn xiết của người lữ khách.

Sang đến hai câu luận thì cảm xúc, tâm trạng của tác giả bỗng nhiên trỗi dậy:

“Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia”

     Khung cảnh Đèo Ngang được khắc hoạ rõ nét qua những âm thanh thê lương của chim cuốc và chim đa đa. Tiếng kêu thiết tha ấy hay chính là tiếng lòng tác giả. Nghệ thuật chơi chữ đồng âm “ quốc quốc”, “ gia gia” độc đáo kết hợp với nhân hoá gây ấn tượng mạnh đã cho ta thấy được tấm lòng yêu nước thương nhà của Bà Huyện Thanh Quan.

     Hai câu kết thể hiện sâu sắc và rõ nét hơn tâm trạng của nhân vật trữ tình.

“Dừng chân nghỉ lại trời non nước

Một mảnh tình riêng ta với ta.”

     Cảnh vật Đèo Ngang thật hùng vĩ gợi cho thi sĩ bao cảm xúc rung động. Cái bao la của đất trời, núi non, sông nước như níu chân người thi sĩ. Nhưng đứng trước không gian bao la hùng vĩ ấy, tác giả chợt nhận ra nỗi cô đơn trong lòng mình dần dâng lên “ Một mảnh tình riêng ta với ta”. Khung cảnh thiên nhiên càng rộng lớn thì nỗi cô đơn của người lữ khách cũng càng đầy. Một mảnh tình riêng, một nỗi lòng sầu kín những tâm sự đau đáu trong lòng mà không biết chia sẻ, nhắn nhủ cùng ai. Hình tượng thơ đặt trong thế tương phản, âm hưởng nhịp điệu câu thơ như một tiếng thở dài nuối tiếc. Cảnh Đèo ngang, tâm tình sĩ- khách li hương như chan hoà như cộng hưởng. Bài thơ không chỉ là một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ đượm nét buồn mà còn là những tiếc nuối, một tấm lòng yêu nước thương dân. Phải thật giàu cảm xúc, thật yêu thiên nhiên cùng con người, tác giả mới có thể để lại những vần thơ tuyệt tác.

     Bài thơ Qua Đèo Ngang nở hoa nơi từ ngữ.  Bài thơ Qua Đèo Ngang được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật hàm súc, cô đọng nhưng diễn tả được nội dung phong phú. Hình tượng thơ mang tính ước lệ tượng trưng giàu sắc thái biểu cảm. Giọng thơ nhỏ nhàng, du dương đó diễn tả được nỗi niềm hoài cổ buồn thương, man mác, bâng khuâng. Sử dụng phép đối đắc sắc ở các câu thực, luận, kết làm nổi bật khung cảnh vắng vẻ, hoang sơ, thưa thớt của Đèo Ngang và bộc lộ tâm trạng của nhà thơ. Phép đảo ngữ, nghệ thuât chơi chữ độc đáo, phép nhân hoá, từ láy…đã diễn tả được tâm trạng, nỗi niềm hoài cổ của thi sĩ một cách kín đáo.

     Nhận định “ thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ” hoàn toàn đúng đắn bởi lẽ thơ ca bao giờ cũng phát khởi nơi tình cảm dạt dào của người nghệ sĩ và được thể hiện bằng ngôn từ chắt lọc, chau chuốt. Thơ là sự lên tiếng của trái tim, là rung động tâm hồn, là dòng cảm xúc chân thành, mãnh liệt từ đó nhà thơ bộc lộ cảm xúc của mình thông qua hệ thống ngôn từ giàu giá trị biểu cảm. Bài thơ “ Qua Đèo Ngang ” của Bà Huyện Thanh Quan là bài thơ “bắt rễ” từ tiếng lòng của nhà thơ với nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương, đất nước và thể hiện qua những ngôn từ chắt lọc, trau chuốt. Vì lẽ đó,  người nghệ sĩ phải có trái tim nhạy cảm, tinh tế, lao động nghiêm túc, tâm huyết với ngòi bút thì mới tạo nên những tác phẩm có giá trị sống mãi với thời gian. Còn bạn đọc cũng luôn khao khát được đón nhận những vần thơ tác tuyệt, được đồng sáng tạo cùng nhà thơ để thấu hiểu hơn bản thân, con người và cuộc đời.

     Thơ ca là câu hát được vang lên và thăng hoa từ tận sâu nơi xúc cảm của người nghệ sĩ để rồi những tác phẩm được ra đời từ đó, thơ ca bắt rễ từ tiếng lòng của người cầm bút và được nhà thơ tinh chắt ngôn ngữ để dệt nên cây đàn muôn điệu làm say đắm lòng người. “Qua Đèo Ngang” là bài thơ đã bắt rễ từ giọt lòng của Bà Huyện Thanh Quan dành cho tình yêu quê hương, đất nước và kết tinh từ tài nghệ thuật của nhà thơ. Bài thơ thực sự đã “Bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ”.