1. Khái niệm đề tài là gì?

Đề tài: là lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản. Việc lựa chọn đề tài đã bước đầu bộc lộ khuynh hướng và ý đồ sáng tác của tác giả

2. Cách xác định đề tài của một văn bản/ tác phẩm

Để xác định đề tài của một văn bản/tác phẩm ta có thể áp dụng trình tự các bước dưới đây:

- Chú ý tới nhan đề: Tựa đề tác phẩm thường chứa đựng dấu hiệu ban đầu về nội dung và định hướng chủ đề. Đây là điểm khởi đầu quan trọng giúp bạn hình dung tổng thể về đề tài được triển khai.

- Đọc hiểu nội dung trọng tâm: Hãy đọc kỹ và nắm bắt những gì mà văn bản đang tập trung phản ánh — đó có thể là một hiện tượng đời sống, một sự kiện, hay một vấn đề cụ thể. Đề tài chính là khía cạnh trung tâm được khai thác xuyên suốt trong tác phẩm.

- Xem xét nhân vật và hoàn cảnh: Việc phân tích vai trò của nhân vật chính cùng không gian, thời gian diễn ra câu chuyện có thể hé lộ rõ hơn về đề tài. Chẳng hạn, nếu một truyện kể về hành trình vượt khó của một con người trong thời chiến, thì đề tài có thể gắn liền với nghị lực sống và hoàn cảnh lịch sử đó.

- Tìm kiếm các từ ngữ mang tính chủ đạo: Những từ hoặc cụm từ xuất hiện lặp lại, mang tính nhấn mạnh thường liên hệ mật thiết đến đề tài. Đây là manh mối quan trọng để khoanh vùng nội dung chính mà tác giả muốn làm nổi bật.

- Phân tích các đoạn văn then chốt: Mở đầu và kết thúc văn bản thường chứa đựng những câu chữ thể hiện tư tưởng bao quát hoặc khẳng định lại điều mà tác giả muốn truyền tải. Đừng bỏ qua những đoạn văn này vì chúng có thể làm sáng tỏ đề tài một cách rõ nét.

- Nhìn nhận mục đích và thông điệp: Khi hiểu được điều mà tác giả muốn hướng người đọc tới – tức là thông điệp hoặc bài học rút ra từ tác phẩm – bạn sẽ dễ dàng xác định được đề tài. Đề tài chính là cơ sở để tác giả xây dựng thông điệp đó.

3. Ví dụ về đề tài của một số tác phẩm

- Đề tài của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là cuộc sống và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

- Đề tài của Truyện Kiều (Nguyễn Du) là cuộc đời và số phận bất hạnh của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát.

- Đề tài của bài thơ Đồng chí (Chính Hữu) là tình đồng chí, đồng đội của những anh bộ đội Cụ Hồ trong kháng chiến chống Pháp.

- Bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh lấy đề tài về mùa thu, cụ thể là thời khắc giao mùa.

- Đề tài của truyện Tấm Cám là xung đột giữa người tốt và người xấu, giữa thiện và ác.

- Đề tài của “Tắt đèn” là cuộc sống bi thảm của người nông dân Việt Nam trước CMT8 trong những ngày sưu thuế => đây là đề tài thể hiện sự gắn bó của Ngô Tất Tố với cuộc sống người dân

Trên đây là khái niệm Đề tài là gì và tổng hợp các ví dụ về đề tài của tác phẩm do học sinh Hoidap247 cung cấp. Các bạn hãy tham khảo và cùng chia sẻ ý kiến của mình nhé!